Κερκυραϊκές Λιβελούλες και άλλα φτερωτά έντομα του νερού

Οι καλές «νεράιδες» που μας προστατεύουν από τα κουνούπια και τα άλλα επιβλαβή έντομα

A . ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το νησί της Κέρκυρας, λόγω της γεωγραφικής του θέσης και των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν, διαθέτει πλήθος υγροτόπων όπως λιμνοθάλασσες , πρώην αλυκές, έλη , λίμνες και μικρά ποταμάκια που διατηρούν νερό καθ΄ όλη την διάρκεια του έτους.

Σε αυτά τα υγροτοπικά οικοσυστήματα φιλοξενούνται πολλά διαφορετικά είδη ζώων όπως ασπόνδυλα, ιχθύες, αμφίβια, ερπετά και πτηνά.

Μεταξύ των ασπόνδυλων, ξεχωρίζουν οι λιβελούλες και άλλα πτερωτά έντομα του νερού που κάνουν εμφανή την παρουσία τους με το χαρακτηριστικό πέταγμα και τα όμορφα χρώματα που διαθέτουν.

Ορισμένα χρήσιμα στοιχεία

• Η Τάξη των οδοντόγναθων αποτελείται από 2 κύριες Ανθυποτάξεις που περιλαμβάνουν διάφορα πτερωτά έντομα με την κοινή ονομασία «λιβελούλες» (ελικοπτεράκια ή αεροπλανάκια).

- Τα ΑΝΙΣΟΠΤΕΡΑ (Anisoptera), ή μεγάλες λιβελούλες με μήκος από 40 mm μέχρι και 80 mm

- Τα ΖΥΓΟΠΤΕΡΑ (Zygoptera) ή μικρές λιβελούλες με μήκος μέχρι 40 mm .

• Η παρουσία αυτών των εντόμων στους υγροτόπους θεωρείται ως θετικός οικολογικός δείκτης, συνώνυμος της καλής ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος. Επισημαίνεται το γεγονός ότι οι προνύμφες τους τρέφονται σχεδόν αποκλειστικά με νύμφες και προνύμφες κουνουπιών, ελαττώνοντας σημαντικά τον πληθυσμό τους.

• Το όνομα λιβελούλα προέρχεται από τη λατινική λέξη « LIBELLA », που σημαίνει «υδρόμετρο», ή «υδροστάτης», ή «νερουλάς». Η ονομασία αυτή δηλώνει ότι τα συγκεκριμένα έντομα ζουν σε περιοχές που έχουν νερό.

• ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

Οι λιβελούλες εναποθέτουν τα αυγά τους μέσα στο νερό ή επάνω στα υδρόβια φυτά.

Από τα αυγά βγαίνουν οι προνύμφες των εντόμων οι οποίες τρέφονται με ζωντανούς μικροοργανισμούς, κυρίως με προνύμφες και νύμφες κουνουπιών.
Στο επόμενο στάδιο της μεταμόρφωσης, η προνύμφη προσκολλάται στον βλαστό των φυτών και μετατρέπεται σε χρυσαλίδα.

Σε κάποια χρονική στιγμή, διαφορετική για κάθε έντομο, η χρυσαλίδα μετατρέπεται σε τέλειο έντομο και εγκαταλείπει το προστατευτικό της περίβλημά.

• ΕΧΘΡΟΙ

Οι λιβελούλες αποτελούν τροφή για ορισμένα ζώα που συχνάζουν στους υγροτόπους και θεωρούνται οι φυσικοί θηρευτές τους (π.χ. πουλιά, σαύρες, βατράχια, άλλα μεγάλα έντομα).

Ο κύριος όμως εχθρός, τόσο των εντόμων όσο και των οικοσυστημάτων τους, είναι ο «σύγχρονος» άνθρωπος και ο τρόπος ζωής του.

Φυτοφάρμακα, εντομοκτόνα, λιπάσματα, αστικά και βιομηχανικά λύματα, αποξήρανση υγροτόπων, τσιμεντοποίηση, αλόγιστη τουριστική «ανάπτυξη», άγνοια και έλλειψη παιδείας, είναι οι βασικές αιτίες που οι λιβελούλες και οι περιοχές τους μειώνονται δραματικά και πλησιάζει το οριστικό τέλος.

• ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Σύμφωνα με τον θρύλο, οι νεράιδες όταν είδαν ότι δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν με τους θνητούς, μεταμορφώθηκαν σε λιβελούλες. Με αυτόν τον τρόπο μπόρεσαν να παραμείνουν κοντά στους ανθρώπους και ταυτόχρονα να κρατήσουν τα φτερά τους. Μόνο οι άξιοι μεταξύ των ανθρώπων μπορούσαν πλέον να τις αναγνωρίσουν με την παλαιά τους μορφή.

• ΟΝΟΜΑΣΙΑ & ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Στις φωτογραφίες που ακολουθούν, απεικονίζονται διάφορα είδη από λιβελούλες και άλλα πτερωτά έντομα του νερού που κατεγράφησαν το 2008 και το 2009 στους Κερκυραϊκούς υγροτόπους.

Επισημαίνεται το γεγονός ότι όλες ανεξαιρέτως οι φωτογραφίες, (ακόμη και αυτές που αναφέρονται στην αναπαραγωγή των εντόμων), προέρχονται αποκλειστικά από περιοχές του νησιού της Κέρκυρας).

Σε κάθε εικόνα αναγράφονται ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες όπως:

• ο υγρότοπος που παρατηρήθηκε το συγκεκριμένο έντομο,
• το έτος παρατήρησης του,
• η κοινή ονομασία του (εφόσον υπάρχει),
• η επιστημονική του ονομασία (εάν είναι γνωστή),
• το φύλλο του (εάν είναι γνωστό).

Η συστηματική ταξινόμηση και η ονομασία των εντόμων συμπεριλαμβάνει τα επίπεδα ΤΑΞΗ, ΥΠΟΤΑΞΗ, ΑΝΘΥΠΟΤΑΞΗ, ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΓΕΝΟΣ και ΕΙΔΟΣ.

Όλα τα εικονιζόμενα έντομα έχουν ταξινομηθεί στα επίπεδα ΤΑΞΗ ( ΟΔΟΝΤΟΓΝΑΘΑ), ΥΠΟΤΑΞΗ ( ΕΠΙΠΡΩΚΤΑ) και ΑΝΘΥΠΟΤΑΞΗ( ΑΝΙΣΟΠΤΕΡΑ και ΖΥΓΟΠΤΕΡΑ).

Η ταξινόμηση στα επίπεδα ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ, ΓΕΝΟΣ και ΕΙΔΟΣ παρουσιάζει δυσκολίες καθώς απαιτούνται ειδικές γνώσεις και μεγάλη εμπειρία.

Στις περιπτώσεις που κάποια πληροφορία δεν είναι επιβεβαιωμένη, χρησιμοποιείται το σύμβολο (?).

Το σύμβολο (+) σημαίνει ότι, όταν τραβήχτηκε η φωτογραφία, το έντομο δεν ήταν ζωντανό.

Η κοινή ονομασία των εντόμων προέρχεται από την ευρύτερη περιοχή του υγροτόπου που αυτά παρατηρήθηκαν και αναφέρεται συνήθως στα εμφανή χρώματά τους, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το φύλλο και την ηλικία τους. Για τον λόγον αυτόν, υπάρχουν είδη με περισσότερα του ενός ονόματα και άλλα είδη (με παρόμοια εξωτερικά χαρακτηριστικά) που έχουν την ίδια κοινή ονομασία.

Σε πολλά μέρη της Κέρκυρας η λιβελούλα ονομάζεται «κλώστης» ή/και «κατσερερές».

B . ΑΝΙΣΟΠΤΕΡΑ

Τα Ανισόπτερα περιλαμβάνουν έντομα που κοινώς ονομάζονται «λιβελούλες».

Οι προνύμφες τους ζουν μέσα στο νερό και τρέφονται κύρια με προνύμφες και νύμφες κουνουπιών.

Τα ώριμα πτερωτά έντομα τρέφονται με κουνούπια, μύγες, πεταλούδες κ.α.

Τα περισσότερα Ανισόπτερα όταν δεν πετούν έχουν τα φτερά τους ανοικτά και κάθετα προς το σώμα τους.

Όπως λέει και το όνομά τους, από τα δύο ζευγάρια φτερών που διαθέτουν, το ένα ζευγάρι (το πίσω) είναι λίγο πιο μεγάλο από το άλλο.

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα αιματόχρωμη», «λιβελούλα κόκκινη».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae ΓΕΝΟΣ: Sympetrum ΕΙΔΟΣ: sanguineum (♂).
-Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008.

Κοινή ονομασία: «Λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Sympetrum , ΕΙΔΟΣ: sanguineum , (♀).
- Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008.

Κοινή ονομασία: «Λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae ΓΕΝΟΣ: Orthetrum ΕΙΔΟΣ: brunneum (♀).
- Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008.

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα καφετιά»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Sympetrum , ΕΙΔΟΣ: (?)
-Πάνω Πλατεία πόλης, 2008

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα κοκκινωπή»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Sympetrum , ΕΙΔΟΣ: (?)
-Πάνω Πλατεία Πόλης, 2008

Λεπτομέρεια:

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα κόκκινη»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Sympetrum , ΕΙΔΟΣ: fonscolombii (?). (♂)
-Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008 –Λιμνούλες Γυαλινά, 2009 -Έλος Κουνουφάδι, 2009 –Ποταμάκι Πετριτή, 2009

Λεπτομέρεια:

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Sympetrum , ΕΙΔΟΣ: foscolombii ?. ( ♀)
- Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008. -Λιμνούλες Γυαλινά, 2009. –Έλος Κουνουφάδι, 2009.

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Sympetrum , Είδος: foscolombii (?)
- Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα κίτρινη».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae ΓΕΝΟΣ: Sympetrum ΕΙΔΟΣ: foscolombii ?. ( ♀)
-Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008.

Ζευγαρώνοντας στο σχήμα της καρδιάς:

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα κίτρινη».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae ΓΕΝΟΣ: Sympetrum ΕΙΔΟΣ: (?)
-Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008.

Κοινή ονομασία: «μωβ λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae ,ΓΕΝΟΣ: Trithemis , ΕΙΔΟΣ: annulata
-Ποταμάκι Κυπριανάδων, 2008. – Μποσκέτο, 2008. –Λίμνη Σκοτεινή, 2009. –Ποταμάκι Μπενιτσών, 2009.

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα ερυθρά», «κόκκινη λιβελούλα».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ : Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Crocothemis , ΕΙΔΟΣ: erythraea .(♂)
- Αλυκές Ποταμού, 2008. –Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2009. - Ποταμάκι Πετριτή,
2009. –Ποταμάκι Μπενιτσών, 2009.

κοινή ονομασία: «ξανθιά λιβελούλα».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ : Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Crocothemis , ΕΙΔΟΣ: erythraea .(♀)
- Αλυκές Ποταμού, 2008

Κοινή ονομασία: «μεγάλη καφέ Λιβελούλα με πράσινα μάτια»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Aeshnidae , ΓΕΝΟΣ: Aeshna , ΕΙΔΟΣ: isoceles . (♂)
- Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2009

κοινή ονομασία: «λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Orthetrum , ΕΙΔΟΣ: (?)
-Ποταμάκι Πετριτή, 2009

κοινή ονομασία: «λιβελούλα πεπιεσμένη»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libelluldae , ΓΕΝΟΣ: Sympetrum, ΕΙΔΟΣ: strio lato (?)
- Λιμνοθάλασσες του Ερημίτη, 2009. -Έλος Κουνουφάδι, 2009.

κοινή ονομασία:«λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Orthetrum , ΕΙΔΟΣ: (?)
-Λιμνοθάλασσες του Ερημίτη, 2009

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα μπλέ»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae ΓΕΝΟΣ: Orthetrum ΕΙΔΟΣ: brunneum ? (♂).
-Μποσκέτο, 2008. –Πάνω Πλατεία, 2008. –Λιμνοθάλασσες του Ερημίτη, 2009.

Ζευγάρωμα:

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα»

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Libellula , ΕΙΔΟΣ fulva .
- Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2009. –Λιμνοθάλασσα Χαλκιοπούλου, 2009.
- Ποταμάκι Μπενιτσών, 2009. –Λιμνοθάλασσες του Ερημίτη, 2009. -Ποταμός Ερμόνων, 2009.

Κοινή ονομασία: «γαλάζια λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Orthetrum ΕΙΔΟΣ: brunneum ?
-Ποταμάκι Πετριτή, 2008. -Έλος Κουνουφάδι, 2009.

Κοινή ονομασία. «μεγάλη μπλέ λιβελούλα».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Aeshnidae , ΓΕΝΟΣ: Aeshna , ΕΙΔΟΣ: affinis ?.
-Ποταμάκι Πετριτή, 2008. -Αλυκές Ποταμού,2008- Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2009. –Λιμνούλες Γυαλινά, 2009. – Έλος Κουνουφάδι, 2009. –ΑλυκέςΛευκίμμης, 2009,

Ζευγάρωμα:

Κοινή ονομασία. «λιβελούλα».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Aeshnidae , ΓΕΝΟΣ: Aeshna , ΕΙΔΟΣ: (?)
- περιοχή Σαρόκο, 2009 (+)

κοινή ονομασία: «λιβελούλα με κίτρινα στίγματα».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Libellulidae , ΓΕΝΟΣ: Libellula , ΕΙΔΟΣ: quadrimaculata (?) -Ποταμάκι Μπενιτσών, 2009

Κοινή ονομασία: « λιβελούλα τίγρης».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Gomphidae , ΓΕΝΟΣ: Onychogomphus , Είδος: forcipatus .
-Ποταμάκι Κυπριανάδων, 2009.

Λεπτομέρεια:

Γ. ΖΥΓΟΠΤΕΡΑ

Τα περισσότερα Ζυγόπτερα όταν δεν πετούν, κρατούν τα φτερά τους μαζεμένα πάνω στο σώμα. Τα δυο ζευγάρια φτερών που διαθέτουν είναι του ίδιου μεγέθους. Τα μάτια των Ζυγόπτερων είναι τοποθετημένα δεξιά και αριστερά από το κεφάλι του εντόμου.

Τρέφονται με κουνούπια, μύγες και, τα μεγαλύτερα, με αράχνες, και άλλα έντομα

Κοινή ονομασία: «μεταλλική λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Lestidae , ΓΕΝΟΣ: Lestes , ΕΙΔΟΣ: viridis ?
-Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2008

Κοινή ονομασία: «πράσινη λιβελούλα», «πράσινη βελόνα».
ΟΚΟΓΕΝΕΙΑ: Lestidae , ΓΕΝΟΣ: Lestes , ΕΙΔΟΣ: barbatus ?, (♂)
- Λιμνοθάλασσα Κορισσίων, 2009. -Ποταμάκι Πετριτή, 2009. –Λιμνούλες Γυαλινά, 2009, -Έλος Κουνουφάδι, 2009 . – Αλυκ ές Λευκίμμης, 2009

Κοινή ονομασία: «γαλάζια λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Coenagrionidae ΓΕΝΟΣ: Coenagrion ΕΙΔΟΣ: ornatum
-Ποταμάκι Μπενιτσών, 2009. 

Κοινή ονομασία: «λιβελούλα»
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Coenagrionidae , ΓΕΝΟΣ: Ischnura , ΕΙΔΟΣ: elegans ?
-Ποταμάκι Κυπριανάδων, 2008, -Ποταμάκι Ερμόνων, 2009. –Αλυκές Πόλης, 2009. –Τυφλός Ποταμός, 2009.

Κοινή ονομασία: «κίτρινη λιβελούλα»
Οικογένεια: Platycnemididae , Γένος: Platycnemis Είδος: pennipes (♀)
-Ποταμάκι Κυπριανάδων, 2008. – Αλυκές Πόλης, 2008 

Κοινή ονομασία: «γαλάζια λιβελούλα»
Οικογένεια: Platycnemididae , Γένος: Platycnemis Είδος: pennipes (♂)
-Ποταμάκι Κυπριανάδων, 2008. – Αλυκές Πόλης, 2009 

Οικογένεια: Platycnemididae , Γένος: Platycnemis Είδος: pennipes (♂♀)

Ζευγαρώνοντας στο σχήμα της καρδιάς

Κοινή ονομασία: «κοκκινωπή» λιβελούλα»
Οικογένεια: Platycnemididae , Γένος: Platycnemis , Είδος: (?)
-Ποταμός Τυφλός, 2009

Κοινή ονομασία: «κιτρινόμαυρη λιβελούλα»
Οικογένεια: Platycnemididae , Γένος: Platycnemis Είδος: (?)
– Αλυκές Πόλης, 2008 

Κοινή ονομασία: «πορτοκαλί λιβελούλα»
Οικογένεια: Platycnemididae , Γένος: Platycnemis Είδος: (?)
-Αλυκές πόλης, 2008.

Κοινή ονομασία: «μπλε λιβελούλα», «κλώστης μπλε».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: alopterigidae , ΓΕΝΟΣ: Calopteryx, ΕΙΔΟΣ: virgo. (♂)
-Ποταμάκι Κυπριανάδων, 2008. – Ποταμάκι Μπενιτσών, 2009.
-Υδραγωγείο Μπενιτσών, 2009. -Ποταμός Ρεκίνι, 2009

Κοινή ονομασία: «καστανή λιβελούλα», «καφέ κλώστης».
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ: Calopterigidae , ΓΕΝΟΣ: Calopteryx, ΕΙΔΟΣ: virgo. ( ♀)
-Ποταμάκι Κυπριανάδων, 2008. – Ποταμάκι Μπενιτσών, 2009.
-Υδραγωγείο Μπενιτσών, 2009. – Ποταμός Ρεκίνι, 2009.

  Λεπτομέρεια:

Ζευγαρώνοντας στο σχήμα της καρδιάς:

ΑΣ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΣ
ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ
ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΗΣ ΠΑΝΙΔΑΣ

Όποιος επιθυμεί να βοηθήσει στην καταγραφή των Κερκυραϊκών οδοντόγναθων (π.χ. διορθώνοντας ή συμπληρώνοντας τις ονομασίες των εντόμων της παρούσας εργασίας, αναφέροντας νέα είδη, σημειώνοντας νέους τόπους παρουσίας) παρακαλείται να ειδοποιήσει τον Σταμάτη Γκίνη, ΒΙΟΛΟΓΟ, αντιπρόεδρο του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Κέρκυρας, προκειμένου να συμπληρωθεί η εργασία και/ή να πραγματοποιηθεί αυτοψία στον σχετικό υγρότοπο για την επιβεβαίωση της συγκεκριμένης πληροφορίας.

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣTΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ 

Έτος Ίδρυσης 1981)

Ιωάννη Θεοτόκη 104, 49100 ΚΕΡΚΥΡΑ, Τηλ. & Fax 26610 3544

www . environment - corfu . gr

e-mail: naturecorfu @ yahoo . gr