Η πρώην πράκτορας και ο πρώην διπλωµάτης σύζυγός της µιλούν στα «ΝΕΑ»
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: ΝΑΤΑΣΑ ΜΠΑΣΤΕΑ
Εκείνος είναι ο τελευταίος αµερικανός διπλωµάτης που συνάντησετον Σαντάµ Χουσεΐν πριν από τον πόλεµο. Εκείνη µυστική πράκτορας της CIA µε µακρά παραµονή στηνΑθήνα. Ο Τζόζεφ Ουίλσον καιη Βάλερι Πλέιµ δέχθηκαν τηνανηλεή επίθεση της κυβέρνησης Μπους.Τώρα η ταινία «Παιχνίδιασυνωµοσίας» µεθέµα τη ζωή τους προβάλλεται στην Ελλάδα. Και επιµένουν πως ο καθένας µπορεί να τα βάζει µε την εξουσία. Η φωνή από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραµµής είναι πρόσχαρη. «Καληµέρα σας, τι κάνετε;» ρωτάει γελώντας στα ελληνικά η Βάλερι Πλέιµ, µε πολύ καλή προφορά. Εσείς; «Πολύ καλά».
Ακούγεται σαν να το εννοεί. Αν η ζωή έχει «πάνω και κάτω» εκείνη, η πρώην µυστική πράκτορας της CIA, έχει γνωρίσει και τις δύο πλευρές πολύ έντονα. Εχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσµο ψάχνοντας για πυρηνικά και άλλα όπλα µαζικής καταστροφής, έχει υιοθετήσει διάφορες «ιδιότητες βιτρίνα», έχει εργαστεί επί χρόνια στην Ελλάδα και έχει γίνει για πολλούς µήνες πρωτοσέλιδο στις αµερικανικές εφηµερίδες µετά την αποκάλυψη της ιδιότητάς της από στενούς συνεργάτες του τότε προέδρου Τζορτζ Μπους ως κίνηση εκδίκησης προς τον διπλωµάτη σύζυγό της, ο οποίος µε άρθρο του στους «New York Times» αποκάλυπτε ότι οι ισχυρισµοί του Λευκού Οίκου για τον πόλεµο στο Ιράκ ήταν ψευδείς. Ο Μπους έλεγε ότι ο Σαντάµ Χουσεΐν διαθέτει πυρηνικά όπλα. Ο Τζο Ουίλσον, ο οποίος είχε διατελέσει πρέσβης σε αφρικανικές χώρες και είχε ερευνήσει το θέµα ως απεσταλµένος της κυβέρνησης, τον διέψευσε δηµόσια. Κάπως έτσι άρχισε το 2003 η ενορχηστρωµένη από τον Λευκό Οίκο εκστρατεία δυσφήµησης του ζεύγους, υπόθεση που έγινε γνωστή µε ως Πλεϊµγκέιτ. Σε αυτή συµµετείχαν – όπως αποδείχθηκε – ο Λιούις «Σκούτερ» Λίµπι, προσωπάρχης του αντιπροέδρουτων ΗΠΑ Ντικ Τσέινι και ο σύµβουλος του προέδρου Μπους, Καρλ Ρόουβ.
Τα τελευταία χρόνια δεν ήταν εύκολα για το ζευγάρι. Καταστράφηκαν οι καριέρες και των δύο και αναγκάστηκαν να ξεκινήσουν από την αρχή. Εκείνος το 2004 έγραψε το βιβλίο «Η πολιτική της αλήθειας». Εκείνη το 2007 κυκλοφόρησε την αυτοβιογραφία της µε τον τίτλο «∆ίκαιο παιχνίδι: Η ζωή µου ως κατάσκοπος και η προδοσία µου από τον Λευκό Οίκο». Το Χόλιγουντ που δεν αφήνει τέτοιες ευκαιρίες να πάνε χαµένες αγόρασε τα δικαιώµατα και ο Νταγκ Λάιµαν, σκηνοθέτης επιτυχιών όπως το «Bourne Identity» και το «O κύριος και η κυρία Σµιθ», ανέλαβε να σκηνοθετήσει το «Fair game», που άρχισε να παίζεται την Πέµπτη και στους ελληνικούς κινηµατογράφους.
Βράδυ εδώ λοιπόν, πρωί στο Λος Αντζελες από όπου µας µιλάει το ζευγάρι. ∆ιάβασα στο βιβλίο σας ότι µιλούσατε πολύ καλά ελληνικά, λέω στην Πλέιµ. «Για αρκετό καιρό µιλούσα αρκετά καλά», λέει επιλέγοντας προσεκτικά τις λέξεις, «αλλά τώρα έχω ξεχάσει τα περισσότερα». Παρεµβαίνει ο σύζυγος: «Προφανώς δεν µπορέσατε να το διαβάσετε στο βιβλίο, αλλά η Βάλερι ζούσε στην Ελλάδα». Η αναφορά είναι σαφής. Οταν κυκλοφόρησε το βιβλίο της, σε πολλές σελίδες υπήρχαν γραµµές σβησµένες από τη CIA καθώς δεν της επιτρέπεται, βάσει του συµβολαίου που είχε υπογράψει όταν στρατολογήθηκε, να αποκαλύψει οτιδήποτε σχετικό µε την ιδιότητα και τις δραστηριότητές της πριν από το 2002. Γι’ αυτό και σε αυτή την πρώτη συνέντευξή της σε ελληνικό µέσο είναι ιδιαίτερα προσεκτική…
Σε ποια κατάσταση σας βρίσκω;
Είµαστε χαρούµενοι και ικανοποιηµένοι µε την ταινία. Η παρουσίαση στη µεγάλη οθόνη όσων περάσαµε είναι ακριβής και είµαστε ευγνώµονες για το ότι δύο καταπληκτικοί ηθοποιοί όπως η Ναόµι Γουότς και ο Σον Πεν αποφάσισαν να πουν την ιστορία µας. Μια ιστορία που δείχνει τι συµβαίνει όταν λες την αλήθεια απέναντι στην εξουσία, αλλά και πόσο εύκολο να καταχραστούν την εξουσία εκείνοι που την κατέχουν.
Πρέπει να είναι περίεργο να βλέπει κάποιος τη ζωή του στη µεγάλη οθόνη. Αυτό την κάνει πιο πραγµατική ή της δίνει µυθικές διαστάσεις;
Ουίλσον: Ολα αυτά τα χρόνια ήταν δύσκολα. Είχαµε πολύ άγχος και πίεση, ενώ εξελισσόταν εις βάρος µας µια εκστρατεία σπίλωσης την οποία καθοδηγούσαν άνθρωποι στα ανώτατα κλιµάκια της κυβέρνησης. Ουσιαστικά ήταν η εξουσία εναντίον δύο πολιτών. Οπως µπορείτε να φανταστείτε, υπήρχαν µέρες πολύ σκοτεινές και δύσκολες. Χαιρόµαστε πολύ που πλέον τα έχουµε αφήσει όλα αυτά πίσω. Αυτό που µας αρέσει πολύ στην ταινία είναι το τέλος. Αφήνει τον θεατή µε την αίσθηση ότι εάν οι Ουίλσον µπορούν να το κάνουν αυτό, δηλαδή µπορούν να τα βάλουν µε την εξουσία, τότε το ίδιο µπορούν και οι υπόλοιποι. Και ίσως αυτό θα έπρεπε να κάνουν κι άλλοι σε µια δηµοκρατία, όπου ο ρόλος του πολίτη είναι ιδιαίτερα κρίσιµος στην αντιµετώπιση της κατάχρησης της εξουσίας και της κρατικής διαφθοράς.
Κυρία Πλέιµ, όταν σκεφτόµαστε γυναίκεςκατασκόπους µάς έρχεται στο µυαλό η Αντζελίνα Ζολί, µια γοητευτική γυναίκα που µπορεί να χειριστεί τους άνδρες µε κάθε τρόπο προς όφελός της.
Είµαστε χαρούµενοι και ικανοποιηµένοι µε την ταινία. Η παρουσίαση στη µεγάλη οθόνη όσων περάσαµε είναι ακριβής και είµαστε ευγνώµονες για το ότι δύο καταπληκτικοί ηθοποιοί όπως η Ναόµι Γουότς και ο Σον Πεν αποφάσισαν να πουν την ιστορία µας. Μια ιστορία που δείχνει τι συµβαίνει όταν λες την αλήθεια απέναντι στην εξουσία, αλλά και πόσο εύκολο να καταχραστούν την εξουσία εκείνοι που την κατέχουν.
Πρέπει να είναι περίεργο να βλέπει κάποιος τη ζωή του στη µεγάλη οθόνη. Αυτό την κάνει πιο πραγµατική ή της δίνει µυθικές διαστάσεις;
Ουίλσον: Ολα αυτά τα χρόνια ήταν δύσκολα. Είχαµε πολύ άγχος και πίεση, ενώ εξελισσόταν εις βάρος µας µια εκστρατεία σπίλωσης την οποία καθοδηγούσαν άνθρωποι στα ανώτατα κλιµάκια της κυβέρνησης. Ουσιαστικά ήταν η εξουσία εναντίον δύο πολιτών. Οπως µπορείτε να φανταστείτε, υπήρχαν µέρες πολύ σκοτεινές και δύσκολες. Χαιρόµαστε πολύ που πλέον τα έχουµε αφήσει όλα αυτά πίσω. Αυτό που µας αρέσει πολύ στην ταινία είναι το τέλος. Αφήνει τον θεατή µε την αίσθηση ότι εάν οι Ουίλσον µπορούν να το κάνουν αυτό, δηλαδή µπορούν να τα βάλουν µε την εξουσία, τότε το ίδιο µπορούν και οι υπόλοιποι. Και ίσως αυτό θα έπρεπε να κάνουν κι άλλοι σε µια δηµοκρατία, όπου ο ρόλος του πολίτη είναι ιδιαίτερα κρίσιµος στην αντιµετώπιση της κατάχρησης της εξουσίας και της κρατικής διαφθοράς.
Κυρία Πλέιµ, όταν σκεφτόµαστε γυναίκεςκατασκόπους µάς έρχεται στο µυαλό η Αντζελίνα Ζολί, µια γοητευτική γυναίκα που µπορεί να χειριστεί τους άνδρες µε κάθε τρόπο προς όφελός της.
Στην πραγµατική ζωή ένας κατάσκοπος έχει ηθικά όρια;
Πλέιµ: Είναι πολύ διασκεδαστικός ο τρόπος µε τον οποίο απεικονίζει ιδιαίτερα τις γυναίκες κατασκόπους η ποπ κουλτούρα. Τις εµφανίζει υπερσεξουαλικές, αλλά αυτό δεν µοιάζει πολύ µε την πραγµατικότητα. Για να γίνεις δεκτός στη CIA, όπως φαντάζεστε, απαιτείται πολύ µακρά διαδικασία, µε πολλές συνεντεύξεις και εκτενέστατο ψυχολογικό προφίλ. Υπάρχει µάλιστα και κάτι ειρωνικό σε όλο αυτό: θέλουν ανθρώπους που να έχουν ισχυρές ηθικές αξίες και ταυτόχρονα έτοιµους να παραβιάσουν τους νόµους σε κάποιες περιστάσεις. Εγώ ήµουν ειδική στην αντιµετώπιση της εξάπλωσης των όπλων µαζικής καταστροφής, δηλαδή δουλειά µου ήταν να εξασφαλίσω ότι κάποιες χώρες ή τροµοκράτες δεν θα αποκτήσουν πυρηνικά όπλα. Εβρισκα µεγάλη ικανοποίηση σε αυτό τον τοµέα και ήµουν ξεκάθαρη για το ποιος διέθετε ηθικά ερείσµατα και ποιος όχι. Ετσι δεν είχα δεύτερες σκέψεις.
Σκεφτόµαστε την αµερικανική κυβέρνηση ως σχεδόν παντοδύναµη. Εάν εσείς που ανήκετε στην ελίτ της χώρας – είχατε γνωριµίες, γνώσεις, εκπαίδευση – συναντήσατε τόσες δυσκολίες όταν αντιπαρατεθήκατε µε την εξουσία, πόσες ευκαιρίες έχει να τα βάλει µαζί της ένας απλός πολίτης;
(Απαντούν και οι δύο, συµπληρώνοντας ο ένας τον άλλο): Το ερώτηµα δεν είναι εάν ένας πολίτης µπορεί να τα βάλει µε την εξουσία, αλλά ότι πρέπει να το κάνει, είναι ευθύνη του. Υπάρχουν πολλά ζητήµατα στα οποία οι πολίτες θα έπρεπε να αναµειγνύονται, να είναι υπεύθυνοι και να κρατούν την κυβέρνηση υπόλογη σε κάθε επίπεδο. Η µάχη που δώσαµε, έτυχε να είναι σε ένα επίπεδο που γνωρίζαµε. Είναι µια διαφορετική αρένα αλλά είναι η ίδια αρχή, της ευθύνης του πολίτη να ζητά εξηγήσεις από την κυβέρνηση για τις αποφάσεις που παίρνει στο όνοµά µας. Ελπίζουµε ότι από αυτή την ιστορία το συµπέρασµα δεν θα είναι ότι ο Λευκός Οίκος είναι παντοδύναµος, αλλά ότι κάποιος µπορεί να αντισταθεί στην αµερικανική κυβέρνηση. Κοιτάξτε εµάς: Παρά τις επιθέσεις, όχι µόνο επιβιώσαµε, αλλά ουσιαστικά νικήσαµε.
Αν γνωρίζατε όσα ακολούθησαν, θα το ξανακάνατε;
Ναι. Αν και ήταν πολύ δύσκολη περίοδος, όσα συνέβησαν σε εµάς δεν συγκρίνονται σε τίποτα µε όσα συµβαίνουν στους στρατιώτες στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν, αλλά και στους αµάχους που σκοτώθηκαν, ακρωτηριάστηκαν ή αναγκάστηκαν να φύγουν από τα σπίτια τους ως αποτέλεσµα των αποφάσεων της κυβέρνησης Μπους.
H CIA θέλει ανθρώπους που να έχουν ισχυρές ηθικές αξίες και ταυτόχρονα έτοιµους να παραβιάσουν τους νόµους
«Αγαπώ την Ελλάδα, αλλά δεν µπορώ να µιλήσω...»
H Βάλερι Πλέιµ έφθασε στην Αθήνα το 1989 σε ηλικία26 ετών, έχοντας µόλις ολοκληρώσει την εκπαίδευσή της στη CIA και έχοντας µάθει ελληνικά. Σύµφωνα µε πληροφορίες, έµεινε περίπου τρία χρόνια, έφυγε και επέστρεψε και πάλι για να φύγει οριστικά το1986 οπότε πήγε στο London School ofEconomicsγια σπουδές. ∆ενείναι λίγοι εκείνοι που θυµούνται τηνόµορφη ξανθιά γυναίκα ναπίνει καφέ ή να συντρώγει µε δηµοσιογράφους, επιχειρηµατίες και γνωστά πρόσωπα σε καφέ του Κολωνακίου και ψαροταβέρνες της παραλιακής. Λέγεται ότι συγκέντρωνε πληροφορίες για την πολιτική κατάσταση καιεπιστράτευε ανθρώπους να την πληροφορούν. Πόσο καιρό µείνατε στην Ελλάδα; Τι θυµάστε;
∆εν µπορώ να σας πω. Η CIA δεν µου επιτρέπει να παραδεχθώ οποιαδήποτε προ του 2002 σχέση µαζί της. Το µόνο που µπορώ να πω επειδή δεν το εντοπίζω χρονικά είναι ότι αγαπώ πολύ τηνΕλλάδα και τους Ελληνες και εκτιµώ ιδιαίτερα την Ιστορία και τη γλώσσα σας.
Χάρη σε σας τους δύο ξέρουµε τώρα ότι η δικαιολογία για τον πόλεµο στο Ιράκ ήταν ψεύτικη και ότι ο Σαντάµ Χουσεΐν δεν διέθετε όπλα µαζικής καταστροφής. Πιστεύετε ότι και άλλοι πόλεµοι µπορεί να ξεκίνησαν µε ψεύτικες αιτιολογίες;
Ουίλσον: Μπορώ να µιλήσω για τους πολέµους στους οποίους αναµείχθηκα τα τελευταία 30 χρόνια και δεν είναιλίγοι, πιστέψτε µε. Αυτήήταν ηµόνη φορά κατά την οποία απ’όσο ξέρω,η κυβέρνηση επίτηδες παραπληροφόρησε τον λαό. ∆εν ήµουν στον πόλεµο τουΒιετνάµ, αλλά αναµείχθηκα στη διπλωµατία του πολέµου από την Αγκόλα έως το Ιράκ και τη Βοσνία. Νοµίζω ότι υπάρχουν στοιχεία για µυστικές επιχειρήσεις στην Κεντρική Αµερική όπως το σκάνδαλο Ιράν - Κόντρας.
Πλέιµ: Θέλω να προσθέσω κάτι όσον αφορά το Ιράκ. «Πουλήθηκε» στον αµερικανικό λαό ως µια επικείµενη πυρηνική απειλή από τον Σαντάµ Χουσεΐν. Αυτό ήταν το βασικό επιχείρηµα. Και γι’ αυτό πιστεύω ότι το άρθρο του Τζο στους «New York Times» ήταν τόσο σηµαντικό.
Επειδή αντέκρουε τη λογική που κυριαρχούσε. Αποδείχθηκε όµως ότι δεν ήταν επικείµενη απειλή. Ακούσαµε, όπως δείχνει η ταινία, αξιωµατούχους της κυβέρνησης Μπους, που επαναλάµβαναν την ίδια πρόταση ξανά και ξανά: «∆εν θέλουµε να δούµε την καπνισµένη κάννη τους µε τη µορφή ενός σύννεφου σε σχήµα µανιταριού». Το άρθρο του Τζο λοιπόν απάντησε ακριβώς σε αυτό: Η απειλή είναι πολύ µικρότερη από ό,τι έλεγαν, είχαν παραποιήσει τα στοιχεία και προφανώς αυτή δεν ήταν η καλύτερη απόφαση εξωτερικής πολιτικής που έχουµε πάρει.
Πώς βλέπετε την κατάσταση στις ΗΠΑ σήµερα; Ουίλσον: Οι πρόσφατες εκλογές άλλαξαν το πολιτικό κλίµα, οι Ρεπουµπλικανοί ελέγχουν πλέον τη Βουλή. Εχουµε πολλά προβλήµατα, βρισκόµαστε σε δύοπολέµους, ασχολούµαστε µε την τροµοκρατία σε Υεµένη και Σοµαλία, έχουµε απλωθείπολύ και στην Ουάσιγκτον η πολιτική ατµόσφαιρα είναι ιδιαίτερα τεταµένη και δηλητηριώδης. ∆εν περιµένωνα βελτιωθούν πολύ τα πράγµατα ταεπόµενα δύο χρόνια.
Πλέιµ: Ανησυχώ πολύ. Οι ψηφοφόροι και η όλη κατάσταση είναι ιδιαίτερα πολωµένη αυτή τη στιγµήκαι κάθε συµβιβασµός φαίνεταισαν αδυναµία. Ηδηµοκρατία, όπως ξέρετε καλά στην Ελλάδα, πρέπει να βασίζεται σε έναεκλογικό σώµα που είναι ενηµερωµένογια ταόσα γίνονται και έτοιµονα αντιµετωπίσει τηνκυβέρνηση ως υπόλογη για τις πράξεις της. Πιστεύω ότι θατα καταφέρουµεαλλά είναι δύσκολη εποχή.
Ως ειδικός στα πυρηνικά όπλα, πώς θα κρίνατε τη διεθνή κατάσταση τώρα;
Πλέιµ: Πιστεύω ότιεάν δεν κάνουµε κάτι σε διεθνές επίπεδο για τον περιορισµό των πυρηνικών όπλων, το ερώτηµα δεν θα είναιτο εάν αλλά το πότε θα σκάσει µια πυρηνική συσκευή σε µια πόληκάπου στον κόσµο.
Στο ντοκιµαντέρ «Countdown to zero» στο οποίο συµµετείχα όλη ηέµφαση δόθηκε στο πόσο εύκολα µπορεί κάποιος να αγοράσει, να φτιάξει ή να κλέψει µια βόµβα. Πολλοί, τροµοκράτες και κράτη, προσπαθούν. Γι’ αυτό ελπίζω το Κογκρέσο µας να επικυρώσει τησυµφωνία πουυπέγραψαν ο Οµπάµα και ο Μεντβέντεφ τονΑπρίλιο. Μόνο έτσι θα ξεκινήσουµε για τον πυρηνικό αφοπλισµό.
ΜΙΑ ΖΩΗ ΣΑΝ ΦΙΛΜ
Ως ειδικός στα πυρηνικά όπλα, πώς θα κρίνατε τη διεθνή κατάσταση τώρα;
Πλέιµ: Πιστεύω ότιεάν δεν κάνουµε κάτι σε διεθνές επίπεδο για τον περιορισµό των πυρηνικών όπλων, το ερώτηµα δεν θα είναιτο εάν αλλά το πότε θα σκάσει µια πυρηνική συσκευή σε µια πόληκάπου στον κόσµο.
Στο ντοκιµαντέρ «Countdown to zero» στο οποίο συµµετείχα όλη ηέµφαση δόθηκε στο πόσο εύκολα µπορεί κάποιος να αγοράσει, να φτιάξει ή να κλέψει µια βόµβα. Πολλοί, τροµοκράτες και κράτη, προσπαθούν. Γι’ αυτό ελπίζω το Κογκρέσο µας να επικυρώσει τησυµφωνία πουυπέγραψαν ο Οµπάµα και ο Μεντβέντεφ τονΑπρίλιο. Μόνο έτσι θα ξεκινήσουµε για τον πυρηνικό αφοπλισµό.
Η CIA δεν µου επιτρέπει να παραδεχθώ οποιαδήποτε προ του 2002 σχέση µαζί της. Το µόνο που µπορώ να πω είναι ότι εκτιµώ ιδιαίτερα την Ιστορία και τη γλώσσα σας
ΜΙΑ ΖΩΗ ΣΑΝ ΦΙΛΜ
