Η παρακμή των ΗΠΑ: Μύθος ή πραγματικότητα;

Το τελευταίο διάστημα,  είναι συνηθισμένο φαινόμενο να γράφονται πολλά, μα πάρα πολλά άρθρα για τη παρακμή των ΗΠΑ. Την Κυριακή που  μας πέρασε, ο Thomas L. Friedman έγραψε στην εφημερίδα The New York Times προειδοποιώντας για το …τέλος. Συγκρίνοντας την Αμερική με την αρχαία  Ρώμη, ο αρθρογράφος αγγίζει μια ευαίσθητη, πλην όμως δημοφιλή χορδή. Μια απλή αναζήτηση στο Google με τη φράση «Η παρακμή της Αμερικής», επιστρέφει 42.000 αναφορές. Οι συγκρίσεις των ΗΠΑ με την αρχαία  Ρώμη είναι πλέον άφθονες, όπως για παράδειγμα, το πρόσφατο βιβλίο Are We Rome? The Fall of an Empire and the Fate of America του Cullen Murphy.

Οι ακροδεξιοί οπαδοί του Tea Party ωρύονται καθημερινά για το πώς ο Ομπάμα και η κυβέρνηση του καταστρέφουν τη χώρα. Ακόμη και το κυβερνητικό National Intelligence Council, πριν από μερικά χρόνια προέβλεπε τη διάβρωση της ισχύος των ΗΠΑ σε σχέση με αυτήν της Κίνας και της Ινδίας. Η πιο δημοφιλής φιγούρα της Αμερικής αυτό τον καιρό, είναι η «αγχωμένη κυρία της Τροίας», Κασσάνδρα.

Το ότι η Αμερική θα πάψει να υπάρχει κάποτε, είναι το μόνο σίγουρο. Όπως αναρωτήθηκε και ο Ζ.Ζ. Ρουσσό στο «Κοινωνικό Συμβόλαιο», «Αφού εξαφανίσθηκαν η Σπάρτη και η Ρώμη, ποιο κράτος μπορεί να ελπίζει πως θα υπάρχει για πάντα;».

Όμως γιατί τώρα; Τι είναι αυτό που να μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως οι ΗΠΑ βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού; Πριν από 22 χρόνια, ο Samuel P. Huntington είχε γράψει στο Foreign Affairs, πως η παρακμή της Αμερικής συζητιέται διαρκώς, από τη δεκαετία του `50. Η όλη ιδέα έρχεται κατά καιρούς και κατά κύματα. Ως αντίδραση στην ΕΣΣΔ, στον πόλεμο του Βιετνάμ, στην πετρελαϊκή κρίση των `70ς, στη σοβιετική επιθετικότητα στα τέλη των `70ς, και στη γενική αμηχανία που προέκυψε μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου. Από τότε που  τα έγραψε αυτά ο  Huntington, μπορούμε να προσθέσουμε την αντίδραση στις επιθέσεις της 9/11, και στη τρέχουσα οικονομική κρίση.

Το 1987, και καθώς η ΕΣΣΔ κατέρρεε, το βιβλίο που κυριαρχούσε στους διαδρόμους της Ουάσιγκτον ήταν αυτό του  Paul Kennedy, με τίτλο The Rise and Fall of the Great Powers, και θέμα του την … έκλειψη των ΗΠΑ. Έναν χρόνο αργότερα, ο διεθνολόγος καθηγητής του Johns Hopkins School of Advanced International Studies αποκαλούσε την Αμερική «ηγέτη της διάβρωσης, σε πορεία άδοξου τέλους». Και λίγο μετά, ακολούθησε ο Stanley Hoffman του Harvard, ο οποίος προειδοποιούσε αυστηρά πως αν οι πολιτικοί δεν διορθώσουν τα πράγματα, οι ΗΠΑ πολύ σύντομα θα ακολουθήσουν τη Σοβιετική Ένωση στο δρόμο της λήθης.

Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, οι διάφοροι ειδικοί, καθηγητές και μη, βρήκαν καινούργια απειλή για τη κυριαρχία της Αμερικής: Την Ιαπωνία. Έγραφαν μάλιστα πως η Pax Nipponica έχει αρχίσει να αντικαθιστά την  Pax Americana, και πως οι μέρες της Αμερικής είναι μετρημένες.

Η θεματολογία αυτών των παλαιών προβλέψεων παραμένει σταθερή. Από τη μια εντοπίζονται οι εσωτερικές μας αδυναμίες, εμπορικά και δημοσιονομικά ελλείμματα, χαμηλή ανταγωνιστικότητα, άθλιο εκπαιδευτικό σύστημα, πολιτική παράλυση, κλπ. και από την άλλη η «ιμπεριαλιστική ακόρεστη όρεξη» της χώρας. Και να μη ξεχνάμε την ανάδυση των περισσότερο πειθαρχημένων διεθνών μας αντιπάλων. Παλιά η ΕΣΣΔ, αργότερα η Ιαπωνία, σήμερα η Κίνα.

Η εικόνα που βγαίνει προς τα έξω είναι μιας Αμερικής γερασμένης, και αδύναμης, που τη προσπερνούν νεότεροι, πιο ζωντανοί αντίπαλοι.  Όμως αυτό που μάλλον συμβαίνει είναι ότι η έννοια της αμερικανικής παρακμής υπάρχει από μόνη της και άσχετα από τις γεωπολιτικές συνθήκες στις οποίες λειτουργεί η χώρα. Ξεπηδά από το συλλογικό υποσυνείδητο, παρά από νηφάλιες πολιτικές και οικονομικές αναλύσεις. Για πολλούς και διάφορους λόγους, εδώ και δεκαετίες, οι σχολιαστές που διαμορφώνουν  τη κοινή γνώμη, βλέπουν την Αμερική ως αδύναμη και ως ανήμπορη να αποτρέψει το τέλος, όπως η Ρώμη που υπέκυψε τελικά στους βάρβαρους. Αυτό δεν σημαίνει πως οι διάφορες αναλύσεις είναι λάθος. Το πρόβλημα όμως είναι ότι τα κράτη δεν συμπεριφέρονται όπως τα άτομα. Το δημόσιο χρέος δεν είναι όπως το ατομικό χρέος. Οι απόπειρες επιβολής αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας σε εθνικό επίπεδο, μπορεί να αποτελέσουν μπούμερανγκ. Όμως οι ενδόμυχες ψυχολογικές τάσεις των σχολιαστών να βλέπουν τη χώρα σε παρακμή, τους οδηγεί στο να αγνοούν τις παραπάνω βασικές διαφορές, και να αντιμετωπίζουν ένα ολόκληρο και πολυσύνθετο έθνος ως μια και μόνη θνητή οντότητα.

Και το χειρότερο; Οι ιστορίες για την επερχόμενη παρακμή, μπορεί να είναι άκρως αντιπαραγωγικές. Συγκρίνοντας την Αμερική με την αρχαία Ρώμη, και προειδοποιώντας για την οσονούπω καταστροφή, οι σχολιαστές όπως ο Friedman, πιστεύουν πως μας αφυπνίζουν. Είναι όμως αυτό αλήθεια;  Η πτώση μιας αυτοκρατορίας είναι ένας ιστορικός κατακλυσμός σε τεράστια κλίμακα, που όταν θεάται  εκ των υστέρων, μοιάζει αναπόφευκτος. Μήπως δεν θα έπεφτε η Ρώμη ούτως ή άλλως, αν κάποιοι συγκλητικοί προειδοποιούσαν από πριν πως θα ακολουθήσει τη μοίρα της Περσίας; Μήπως η παρακμή της Μεγάλης Βρετανίας στα μέσα του 20^ου αιώνα, θα είχε αποφευχθεί με λίγες ενέσεις ηθικής;

Κανένας δεν το πιστεύει αυτό, και αντί να κλαίμε για την επερχόμενη πτώση, ας ψάξουμε για πολιτικές και οικονομικές λύσεις στα προβλήματα που απασχολούν τη χώρα, Η συλλογική ηθική αυτομαστίγωση δεν βοηθά σε τίποτα.

David A. Bell (Princeton.)- The New Republic.

Απόδοση: S.A. για το antinews.gr