Σε πολύ πιο προχωρημένο στάδιο απ’ ό,τι αναγνωρίζει δημοσίως η κυβέρνηση Παπανδρέου βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις Ελλάδας-Τουρκίας για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό τουλάχιστον προκύπτει από πρόσφατο (1η Νοεμβρίου) άκρως απόρρητο έγγραφο της Δ1 Διεύθυνσης του υπουργείου Εξωτερικών (ΟΗΕ, διεθνείς οργανισμοί και διασκέψεις), τα κυριότερα αποσπάσματα του οποίου δημοσίευσε χθες ο "Κόσμος του Επενδυτή" σε άρθρο που υπογράφεται από τους Σταύρο Λυγερό και Δημήτρη Κωνσταντακόπουλο.
Το έγγραφο με τίτλο «Απεικόνιση των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο» έχει αποδέκτη τον Α’ γενικό διευθυντή (αρμόδιος για τις πολιτικές υποθέσεις) κ. Τρύφωνα Παρασκευόπουλο και κοινοποιείται στο γραφείο του υπουργού κ. Δημήτρη Δρούτσα. Συντάχθηκε για να απαντήσει σε ερωτήματα που έχουν εγερθεί στην πορεία των ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών, γεγονός που επιτρέπει την εξαγωγή συμπερασμάτων για τη βάση και το περιεχόμενο των διμερών διαπραγματεύσεων.
Η πρώτη αποκάλυψη είναι ότι η τουρκική πλευρά απαιτεί η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο να είναι ξεχωριστή από τη διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου.
Δεν πρόκειται για διαδικαστικό ζήτημα. Ουσιαστικά, η Άγκυρα επιχειρεί να αποσυνδέσει το νησιώτικο σύμπλεγμα του Καστελλόριζου από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα και να το εμφανίσει σαν αποκομμένες νησίδες, οι οποίες επικάθονται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα, προκειμένου να αμφισβητήσει το νομικό δικαίωμα αυτών των νησιών να έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).
Ας σημειωθεί ότι η γεωγραφική θέση του Καστελλόριζου και της Στρογγύλης επηρεάζει καθοριστικά τα όρια της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Για την ακρίβεια (όπως φαίνεται και στον συνημμένο χάρτη), επιτρέπει στην Ελλάδα να διεκδικήσει την εκμετάλλευση μιας μεγάλης θαλάσσιας έκτασης, στο υπέδαφος της οποίας υπάρχουν σοβαρότατες ενδείξεις πως βρίσκονται πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Υπηρεσιακό προηγούμενο
Το εν λόγω έγγραφο εκφράζει κατηγορηματική αντίθεση στο ενδεχόμενο ξεχωριστής διαπραγμάτευσης για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Πηγές που είναι σε θέση να γνωρίζουν ισχυρίζονται ότι η κατηγορηματική αυτή θέση αλλά και μια σειρά ακόμα θέσεις που εκφράζονται στο έγγραφο έχουν ενοχλήσει τον γενικό διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων και τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών κ. Ιωάννη-Αλέξιο Ζέππο.
Σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πληροφορίες, οι δύο ανωτέρω αξιωματούχοι ήθελαν ανεπίσημες απαντήσεις και όχι μια αναλυτική έγγραφη και τεκμηριωμένη απάντηση η οποία εκ των πραγμάτων δημιουργεί υπηρεσιακό προηγούμενο. Αυτό δεν θα είχε σημασία εάν η ελληνική πλευρά ήταν αποφασισμένη να απορρίψει κατηγορηματικά την τουρκική απαίτηση για ξεχωριστή διαπραγμάτευση, όπως και άλλες απαιτήσεις. Καλό θα ήταν επ’ αυτού να υπάρξει επίσημη απάντηση από το υπουργείο Εξωτερικών.
Από το κείμενο, εμμέσως πλην σαφώς, τεκμαίρεται ότι η όλη διαπραγμάτευση διεξάγεται επί της βασικής διεκδίκησης της Τουρκίας, που είναι η άρνηση αναγνώρισης του δικαιώματος των νησιών να έχουν υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Η Άγκυρα επιδιώκει να επιβάλει ως βάση της διαπραγμάτευσης την αρχή της "ευθυδικίας", η οποία παρακάμπτει τις γενικές αρχές του Δικαίου της Θάλασσας.
Το έγγραφο δίνει τεκμηριωμένη απάντηση, επικαλούμενο την υφιστάμενη νομολογία και τις διαφοροποιήσεις που έχουν σημειωθεί στον τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων ζητημάτων από το Διεθνές Δικαστήριο.
«Το εθνικό συμφέρον»
Μεγάλη εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι, ενώ η Τουρκία κινητοποιεί κάθε είδους πραγματικό, πολιτικό και νομικό όπλο, μεγιστοποιώντας τις διεκδικήσεις της, η ελληνική πλευρά συμπεριφέρεται με εγκληματική αμέλεια αν πρόκειται μόνο για αμέλεια.
Είναι απολύτως ενδεικτικό ότι δεν έχει περάσει στην ελληνική νομοθεσία τον σύγχρονο ορισμό της υφαλοκρηπίδας, που έχει προκύψει από τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Αν και έχει όχι μόνο εθνικό συμφέρον αλλά και σχετική συμβατική υποχρέωση, διατηρεί μέχρι σήμερα τον πολύ πιο περιοριστικό ορισμό του 1958, ο οποίος περιορίζει την υφαλοκρηπίδα μέχρι το σημείο που το βάθος φθάνει τα 200 μέτρα.
Ας σημειωθεί ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Θεόδωρος Πάγκαλος επικαλέσθηκε Παιχνίδια με το Καστελλόριζο προσφάτως τον εθνικά ασύμφορο και νομικα ξεπερασμένο αυτόν ορισμό, γεγονός που εκ των πραγμάτων αποδυναμώνει την ελληνική διαπραγματευτική θέση.
Μία δεύτερη «αμέλεια» είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει υποβάλλει χάρτες με τα υποθετικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ, παρ’ ότι η Υδρογραφική Υπηρεσία του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού έχει ετοιμάσει τέτοιους χάρτες. Έχει υποβάλλει μόνο τις συμφωνίες με την Ιταλία και την Αλβανία, οι οποίες αφορούν το Ιόνιο!
Είναι αξιοσημείωτο ότι για τις υπόλοιπες θαλάσσιες περιοχές υπάρχουν χάρτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και χάρτες τρίτων χωρών, οι οποίοι απεικονίζουν τα υποθετικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, χρησιμοποιώντας την αρχή της μέσης γραμμής.
Στο έγγραφο διατυπώνεται η γενική εκτίμηση ότι η πάγια ελληνική θέση είναι νομικά ισχυρή. Το δίκαιο της θάλασσας προβλέπει ρητά ότι δεν έχουν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ μόνο οι ακατοίκητοι «βράχοι». Σε ορισμένες περιπτώσεις έχει υιοθετηθεί και η αρχή της αναλογικότητας, η οποία περιορίζει την υφαλοκρηπίδα απομονωμένων νησίδων, όταν η εφαρμογή του κανόνα της μέσης γραμμής προκαλεί μεγάλη δυσαναλογία στην κατανομή της υφαλοκρηπίδας, μεταξύ μιας νησίδας και του παρακείμενου ηπειρωτικού κράτους.
Ήταν στοιχειώδες η Ελλάδα να εισέλθει σ’ αυτές τις διαπραγματεύσεις, διεκδικώντας όσα της εξασφαλίζει η ευνοϊκότερη ερμηνεία του Δικαίου της θάλασσας.
Aντ’ αυτού, εισήλθε με μειωμένες απαιτήσεις. Γιατί έχει ουσιαστικά αποδεχθεί αιγιαλίτιδα ζώνη πολλαπλού εύρους και όχι 12 μιλίων, όπως της επιτρέπει το διεθνές δίκαιο;
Γιατί διαπραγματεύεται περιορισμούς στην υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ και δεν αφήνει το Διεθνές Δικαστήριο να προσαρμόσει τα όρια, εάν και όπου αυτό κρίνει αναγκαίο;
Ουσιαστικά, έτσι όπως διεξάγεται η διαπραγμάτευση, αφορά μόνο ελληνικά δικαιώματα και οδηγεί, σχεδόν αναπόφευκτα, σε απεμπόληση ενός μέρους τους.
Για να έχει νόημα μια τέτοια διαπραγμάτευση, θα έπρεπε να έχει τεθεί ως προκαταρκτικός όρος η εγκατάλειψη εκ μέρους της Τουρκίας της θεωρίας των "γκρίζων ζωνών", με βάση την οποία όχι μόνο αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σε έναν απροσδιόριστο αριθμό νησίδων, αλλά και ορισμένες εξ αυτών τις χαρακτηρίζει ρητά τουρκικές π.χ. το κατοικημένο Αγαθονήσι).
Εάν δεν ακυρωθεί η αμφισβήτηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας, είναι εθνικά βλαπτική και πρακτικά αδύνατη η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.
Το έγγραφο με τίτλο «Απεικόνιση των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο» έχει αποδέκτη τον Α’ γενικό διευθυντή (αρμόδιος για τις πολιτικές υποθέσεις) κ. Τρύφωνα Παρασκευόπουλο και κοινοποιείται στο γραφείο του υπουργού κ. Δημήτρη Δρούτσα. Συντάχθηκε για να απαντήσει σε ερωτήματα που έχουν εγερθεί στην πορεία των ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών, γεγονός που επιτρέπει την εξαγωγή συμπερασμάτων για τη βάση και το περιεχόμενο των διμερών διαπραγματεύσεων.
Η πρώτη αποκάλυψη είναι ότι η τουρκική πλευρά απαιτεί η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο να είναι ξεχωριστή από τη διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου.
Δεν πρόκειται για διαδικαστικό ζήτημα. Ουσιαστικά, η Άγκυρα επιχειρεί να αποσυνδέσει το νησιώτικο σύμπλεγμα του Καστελλόριζου από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα και να το εμφανίσει σαν αποκομμένες νησίδες, οι οποίες επικάθονται σε τουρκική υφαλοκρηπίδα, προκειμένου να αμφισβητήσει το νομικό δικαίωμα αυτών των νησιών να έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).Ας σημειωθεί ότι η γεωγραφική θέση του Καστελλόριζου και της Στρογγύλης επηρεάζει καθοριστικά τα όρια της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Για την ακρίβεια (όπως φαίνεται και στον συνημμένο χάρτη), επιτρέπει στην Ελλάδα να διεκδικήσει την εκμετάλλευση μιας μεγάλης θαλάσσιας έκτασης, στο υπέδαφος της οποίας υπάρχουν σοβαρότατες ενδείξεις πως βρίσκονται πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Υπηρεσιακό προηγούμενο
Το εν λόγω έγγραφο εκφράζει κατηγορηματική αντίθεση στο ενδεχόμενο ξεχωριστής διαπραγμάτευσης για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου. Πηγές που είναι σε θέση να γνωρίζουν ισχυρίζονται ότι η κατηγορηματική αυτή θέση αλλά και μια σειρά ακόμα θέσεις που εκφράζονται στο έγγραφο έχουν ενοχλήσει τον γενικό διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων και τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών κ. Ιωάννη-Αλέξιο Ζέππο.
Σύμφωνα πάντα με τις ίδιες πληροφορίες, οι δύο ανωτέρω αξιωματούχοι ήθελαν ανεπίσημες απαντήσεις και όχι μια αναλυτική έγγραφη και τεκμηριωμένη απάντηση η οποία εκ των πραγμάτων δημιουργεί υπηρεσιακό προηγούμενο. Αυτό δεν θα είχε σημασία εάν η ελληνική πλευρά ήταν αποφασισμένη να απορρίψει κατηγορηματικά την τουρκική απαίτηση για ξεχωριστή διαπραγμάτευση, όπως και άλλες απαιτήσεις. Καλό θα ήταν επ’ αυτού να υπάρξει επίσημη απάντηση από το υπουργείο Εξωτερικών.
Από το κείμενο, εμμέσως πλην σαφώς, τεκμαίρεται ότι η όλη διαπραγμάτευση διεξάγεται επί της βασικής διεκδίκησης της Τουρκίας, που είναι η άρνηση αναγνώρισης του δικαιώματος των νησιών να έχουν υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ. Η Άγκυρα επιδιώκει να επιβάλει ως βάση της διαπραγμάτευσης την αρχή της "ευθυδικίας", η οποία παρακάμπτει τις γενικές αρχές του Δικαίου της Θάλασσας.
Το έγγραφο δίνει τεκμηριωμένη απάντηση, επικαλούμενο την υφιστάμενη νομολογία και τις διαφοροποιήσεις που έχουν σημειωθεί στον τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων ζητημάτων από το Διεθνές Δικαστήριο.
«Το εθνικό συμφέρον»
Μεγάλη εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι, ενώ η Τουρκία κινητοποιεί κάθε είδους πραγματικό, πολιτικό και νομικό όπλο, μεγιστοποιώντας τις διεκδικήσεις της, η ελληνική πλευρά συμπεριφέρεται με εγκληματική αμέλεια αν πρόκειται μόνο για αμέλεια.
Είναι απολύτως ενδεικτικό ότι δεν έχει περάσει στην ελληνική νομοθεσία τον σύγχρονο ορισμό της υφαλοκρηπίδας, που έχει προκύψει από τη Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Αν και έχει όχι μόνο εθνικό συμφέρον αλλά και σχετική συμβατική υποχρέωση, διατηρεί μέχρι σήμερα τον πολύ πιο περιοριστικό ορισμό του 1958, ο οποίος περιορίζει την υφαλοκρηπίδα μέχρι το σημείο που το βάθος φθάνει τα 200 μέτρα.
Ας σημειωθεί ότι ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Θεόδωρος Πάγκαλος επικαλέσθηκε Παιχνίδια με το Καστελλόριζο προσφάτως τον εθνικά ασύμφορο και νομικα ξεπερασμένο αυτόν ορισμό, γεγονός που εκ των πραγμάτων αποδυναμώνει την ελληνική διαπραγματευτική θέση.
Μία δεύτερη «αμέλεια» είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει υποβάλλει χάρτες με τα υποθετικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ στα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ, παρ’ ότι η Υδρογραφική Υπηρεσία του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού έχει ετοιμάσει τέτοιους χάρτες. Έχει υποβάλλει μόνο τις συμφωνίες με την Ιταλία και την Αλβανία, οι οποίες αφορούν το Ιόνιο!
Είναι αξιοσημείωτο ότι για τις υπόλοιπες θαλάσσιες περιοχές υπάρχουν χάρτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και χάρτες τρίτων χωρών, οι οποίοι απεικονίζουν τα υποθετικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, χρησιμοποιώντας την αρχή της μέσης γραμμής.
Στο έγγραφο διατυπώνεται η γενική εκτίμηση ότι η πάγια ελληνική θέση είναι νομικά ισχυρή. Το δίκαιο της θάλασσας προβλέπει ρητά ότι δεν έχουν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ μόνο οι ακατοίκητοι «βράχοι». Σε ορισμένες περιπτώσεις έχει υιοθετηθεί και η αρχή της αναλογικότητας, η οποία περιορίζει την υφαλοκρηπίδα απομονωμένων νησίδων, όταν η εφαρμογή του κανόνα της μέσης γραμμής προκαλεί μεγάλη δυσαναλογία στην κατανομή της υφαλοκρηπίδας, μεταξύ μιας νησίδας και του παρακείμενου ηπειρωτικού κράτους.
Ήταν στοιχειώδες η Ελλάδα να εισέλθει σ’ αυτές τις διαπραγματεύσεις, διεκδικώντας όσα της εξασφαλίζει η ευνοϊκότερη ερμηνεία του Δικαίου της θάλασσας.
Aντ’ αυτού, εισήλθε με μειωμένες απαιτήσεις. Γιατί έχει ουσιαστικά αποδεχθεί αιγιαλίτιδα ζώνη πολλαπλού εύρους και όχι 12 μιλίων, όπως της επιτρέπει το διεθνές δίκαιο;
Γιατί διαπραγματεύεται περιορισμούς στην υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ και δεν αφήνει το Διεθνές Δικαστήριο να προσαρμόσει τα όρια, εάν και όπου αυτό κρίνει αναγκαίο;
Ουσιαστικά, έτσι όπως διεξάγεται η διαπραγμάτευση, αφορά μόνο ελληνικά δικαιώματα και οδηγεί, σχεδόν αναπόφευκτα, σε απεμπόληση ενός μέρους τους.
Για να έχει νόημα μια τέτοια διαπραγμάτευση, θα έπρεπε να έχει τεθεί ως προκαταρκτικός όρος η εγκατάλειψη εκ μέρους της Τουρκίας της θεωρίας των "γκρίζων ζωνών", με βάση την οποία όχι μόνο αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σε έναν απροσδιόριστο αριθμό νησίδων, αλλά και ορισμένες εξ αυτών τις χαρακτηρίζει ρητά τουρκικές π.χ. το κατοικημένο Αγαθονήσι).
Εάν δεν ακυρωθεί η αμφισβήτηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας, είναι εθνικά βλαπτική και πρακτικά αδύνατη η διαπραγμάτευση για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών.
.jpg)
