Του Maximilian Popp
DER SPIEGEL
Έντονες ανησυχίες εκφράζει η Ουάσιγκτον για τη σύμμαχο της Τουρκία. Τα τηλεγραφήματα των πρεσβειών της παρουσιάζουν τον Ερντογάν ως έναν διψασμένο για εξουσία Ισλαμιστή, περιστοιχισμένο από διεφθαρμένους και ανίκανους υπουργούς. Επιπρόσθετα η Ουάσιγκτον δεν πιστεύει πλέον ότι η Τουρκία θα μπορέσει κάποτε να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Με την ανάληψη της εξουσίας ο Ερντογάν υποσχέθηκε ένα δημοκρατικό Ισλάμ – προοπτική που θα μπορούσε να αποτελέσει το μοντέλο για άλλες γειτονικές χώρες. Ωστόσο αν ισχύουν τα τηλεγραφήματα, η Τουρκία πόρρω απέχει από την πραγμάτωση αυτού του οράματος.
«Ο Ερντογάν; Ένας διψασμένος για εξουσία Ισλαμιστής. Οι υπουργοί του; Ανίκανοι, ανεκπαίδευτοι και μερικοί διεφθαρμένοι. Η κυβέρνηση; Διχασμένη. Η αντιπολίτευση; Γελοία.»
Τα πρόσφατα αμερικανικά έγγραφα, που διέρρευσαν μέσω του Wikileaks, προβάλλουν μία εικόνα της Τουρκίας που βρίσκεται σε ασυμφωνία σχεδόν με όλα όσα η Ουάσιγκτον έχει επίσημα δηλώσει για την σύμμαχο της.
Πρώτα και κύρια δεν εμπιστεύεται τον Ερντογάν. Τηλεγράφημα του Μαΐου 2005 αναφέρει ότι ο ίδιος δεν έχει ρεαλιστική άποψη για την διεθνή σκηνή. Πιστεύει, ότι έχει επιλεγεί από τον Θεό για να οδηγήσει την Τουρκία και αυτοπροβάλλεται ως ο «Δημαγωγός της Ανατολίας.» Παρά την αλαζονική συμπεριφορά του πιστεύεται ότι έχει τρομοκρατηθεί στην ιδέα της απώλειας της εξουσίας. Όπως μετέφεραν Αμερικανοί διπλωμάτες, «ο Ταγίπ πιστεύει στον Θεό...αλλά δεν Τον εμπιστεύεται.»
Κατηγορίες για διαφθορά
Ο Ερντογάν ανέλαβε την εξουσία το 2003, δύο χρόνια μετά την ίδρυση του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, ΚΔΑ. Πομπωδώς είχε ανακοινώσει τότε την πρόθεση του να πατάξει την διαφθορά. Ωστόσο μέχρι το 2004 πληροφοριοδότες ενημέρωναν Αμερικανούς διπλωμάτες για διαφθορά σε όλα τα επίπεδα, ακόμη και με εμπλοκή της οικογένειας του. Αν και καμία από αυτές τις καταγγελίες δεν έχει αποδειχθεί, οι εκθέσεις βοηθούν στην διαμόρφωση της εικόνας που έχουν οι Αμερικανοί για την Τουρκία. Υπό αυτή την έννοια είναι ισοπεδωτικές.
Οι φήμες είναι εξωφρενικές. Κυβερνητικός σύμβουλος φέρεται να εκμυστηρεύθηκε σε δημοσιογράφο ότι ο Ερντογάν πλούτισε από την ιδιωτικοποίηση κρατικού διυλιστηρίου, ενώ άσκησε πίεση στους Ιρανούς να συνάψουν συμφωνία για κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου με εταιρεία που ανήκει σε πρώην συμμαθητή του. Η συμφωνία εξέπληξε τους παρατηρητές επειδή η εταιρεία ελάχιστη εμπειρία διαθέτει στον ενεργειακό τομέα.
Δύο ανώνυμες Αμερικανικές πηγές ισχυρίζονται επίσης ότι ο Ερντογάν ασκεί έλεγχο σε περισσότερους από οκτώ Ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, με τον ίδιο να το διαψεύδει κατηγορηματικά. Υποστηρίζει ότι απέκτησε την περιουσία του υπό μορφή δώρων που προσφέρθηκαν στον γάμο του γιου του. Επιπρόσθετα ανέφερε ότι τα έξοδα για τις σπουδές των τεσσάρων παιδιών του στην Αμερική καλύπτονται από Τούρκο επιχειρηματία. Εξηγήσεις τις οποίες η Αμερικανική πρεσβεία θεωρεί ως σαθρές.
Παρόλες τις προσπάθειες του SPIΕGEL να επικοινωνήσει μαζί του ο Ερντογάν δεν ανταποκρίθηκε και περιορίστηκε να αμφισβητήσει την αξιοπιστία των αποκαλύψεων του Wikileaks.
«Έλλειψη τεχνοκρατικού βάθους»
Με βάση την ανάλυση της Αμερικανικής πρεσβείας, ο Ερντογάν μετέτρεψε το κόμμα του ώστε να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του. Αρκετά στελέχη του ΚΔΑ, μεταξύ αυτών και ο πρόεδρος Γκιουλ πιστεύεται ότι είναι μέλη Μουσουλμανικής αδελφότητας.
Αρκετοί υψηλόβαθμοι κρατικοί αξιωματούχοι έκαναν επίσης λόγο για άσκηση τρομοκρατίας από το προσωπικό του Ερντογάν. Ένα στέλεχος ανέφερε ότι ο Ερντογάν διόρισε ως υφυπουργό άτομο «ανίκανο, προκατειλημμένο και αδαές.» Άλλος πληροφοριοδότης ανέφερε ότι η υπουργός για γυναικείες υποθέσεις Νιμέτ Τσουμπουκτσού, υπέρμαχος της ποινικοποίησης της μοιχείας, διορίστηκε επειδή είναι φίλη με την γυναίκα του Ερντογάν. Έτερος υπουργός κατηγορείται για νεποτισμό, για σχέσεις με λαθρεμπόριο ηρωίνης και για προτίμηση σε ανήλικα κορίτσια.
Παρόλο ότι Γκιουλ και Ερντογάν είχαν συνεργαστεί στενά για την επικράτηση του Κόμματος Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη, σήμερα μεταξύ τους υπάρχει αντιπαλότητα. Σε αντίθεση με τον πρωθυπουργό ο Γκιουλ μιλά Αγγλικά και αυτοπροβάλλεται ως μετριοπαθής και μοντέρνος. Στην ουσία όμως οι Αμερικανοί τον θεωρούν ως περισσότερο ιδεολόγο και αντί-δυτικό από τον Ερντογάν.
Ασαφείς και συγκεχυμένοι
Πιο ξεκάθαροι είναι στις εκτιμήσεις τους οι Αμερικανοί διπλωμάτες για τον σύμβουλο του Ερντογάν, υπουργό εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, τονίζοντας καταρχάς ότι πολύ λίγα γνωρίζει για την διεθνή πολιτική σκηνή.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, στελέχη του κυβερνώντος κόμματος υποστηρίζουν ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ προβάλλοντας «ασαφείς και συγκεχυμένους» λόγους, όπως για παράδειγμα ότι η Τουρκία πρέπει να εξαπλώσει το Ισλάμ στην Ευρώπη. Στα τέλη του 2004 αμερικανικό τηλεγράφημα παραθέτει σχόλια κομματικού στελέχους που ανέφερε ότι ο ρόλος της Τουρκίας «είναι να ανακαταλάβει την Ανδαλουσία και να εκδικηθεί για την ήττα στην πολιορκία της Βιέννης το 1683.»
Άποψη την οποία σε μεγάλο βαθμό υιοθετεί ο Νταβούτογλου, με τους Αμερικανούς να ανησυχούν για τον ιμπεριαλιστικό του ύφος. Παραθέτοντας περίληψη ομιλίας του στο Σαράγεβο τον Ιανουάριο του 2010 ο Αμερικανός πρεσβευτής είχε γράψει: «Η θέση του: Τα Βαλκάνια, ο Καύκασος και η Μέση Ανατολή ήταν σε καλύτερη θέση όταν βρίσκονταν υπό τον έλεγχο ή την επιρροή των Οθωμανών. Η ειρήνη και η πρόοδος υπερίσχυσαν. Μοιραία όμως η περιοχή καταστράφηκε από τον διαχωρισμό και τους πολέμους. Ωστόσο η Τουρκία είναι τώρα εδώ, έτοιμη να ηγηθεί ή ακόμη και να ενώσει. «Νταβούτογλου: Θα επανεγκαθιδρύσουμε αυτά τα (Οθωμανικά) Βαλκάνια.»
.jpg)
