Η εικόνα έχει τεθεί προ πολλού στην υπηρεσία της χειραγώγησης όχι μόνο του αντιπάλου, αλλά και της κοινής γνώμης . Και έχει παίξει καθοριστικό ρόλο σε πολέμους, π.χ. στο Βιετνάμ ή στην επέμβαση των ΗΠΑ στο Ιράκ.
Το 2003 λίγο πριν από την επέμβαση των Αμερικανών στο Ιράκ η διεθνής κοινή γνώμη δεχόταν καταιγισμό από τηλεοπτικές εικόνες, ρεπορτάζ και άρθρα που έκαναν λόγο για εγκαταστάσεις όπλων μαζικής καταστροφής στο Ιράκ. Περίφημη είναι η ομιλία του Κόλιν Πάουελ, τότε υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, που παρουσίαζε στο ΣΑ του ΟΗΕ τις δορυφορικές φωτογραφίες που ‘αποδείκνυαν’ την ύπαρξη αυτών των εγκαταστάσεων.
Λίγα χρόνια μετά απεδείχθη ότι οι εικόνες ήταν αλλοιωμένες και χρησιμοποιήθηκαν για τη χειραγώγηση της διεθνούς κοινότητας.
Ο Μουμπάρακ ως «διεθνής ηγετική φυσιογνωμία»
Το φωτομοντάζ που έκανε τον Μουμπάρακ πρώτο και τον Ομπάμα να ακολουθεί...
Σήμερα που η εικόνα έχει βελτιωθεί τόσο πολύ τεχνολογικά, ώστε μπορεί σχεδόν ο κάθε αδαής να βγάλει φωτογραφίες ή να γυρίσει βίντεο ποιότητας, η χειραγώγηση μέσω της εικόνας είναι πια συνήθης μέθοδος όλων των αυταρχικών καθεστώτων.
Πρόσφατο παράδειγμα η φωτογραφία που δημοσίευσε η αραβική εφημερίδα 'Αλ Αχράμ' από τη συνάντηση στην Ουάσιγκτον του Αμερικανού προέδρου Ομπάμα με τους ηγέτες του Ισραήλ Νετανιάχου, της Ιορδανίας Αμπντάλα, των Παλαιστινίων Αμπάς και της Αιγύπτου Μουμπάρακ: στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας ο Αιγύπτιος πρόεδρος Χόσνι Μουμπάρακ φιγουράρει σε πρώτο πλάνο και τον ακολουθούν οι τέσσερεις ηγέτες, ακόμη και ο Ομπάμα.
Στην πραγματικότητα όμως προηγείται ο πρόεδρος Ομπάμα, εφ’ όσον ήταν και ο οικοδεσπότης, ακολουθούν οι άλλοι ηγέτες και τελευταίος είναι ο Μουμπάρακ.
Γιατί όμως προχωρά σε μια τόσο εμφανή χειραγώγηση η έγκριτη αυτή εφημερίδα της Αιγύπτου; Ο Ράινερ Ζόλιχ, διευθυντής του αραβικού προγράμματος της Deutsche Welle, ερμηνεύει την αλλοίωση αυτή ως προεκλογική καμπάνια υπέρ του Μουμπάρακ: «Του χρόνου θα διεξαχθούν στην Αίγυπτο προεδρικές εκλογές και είναι ακόμη ασαφές, εάν θα θέσει υποψηφιότητα ο Μουμπάρακ ή ο γιος του. Επομένως οι κυβερνητικοί κύκλοι προσπαθούν να δείξουν στην αντιπολίτευση και τον αιγυπτιακό λαό ότι ο πρόεδρος Μουμπάρακ παίζει ρόλο στη Μέση Ανατολή και στη διεθνή σκακιέρα. Έτσι φαίνεται στη φωτογραφία να προηγείται του Ομπάμα και του Νετανιάχου.» Εδώ η αλλοίωση της φωτογραφίας χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς μάλλον αθώα και χοντροκομμένη.
Όταν ο Αχμαντινετζάντ παρακολουθεί προσεκτικά τον εαυτό του να μιλά…
Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ - η αλλοίωση της εικόνας είναι τακτική για το καθεστώς
Ο Ιρανός πρόεδρος Αχμαντινετζάντ είναι επίσης χαρακτηριστική περίπτωση «συνεχούς χειραγώγησης της κοινής γνώμης μέσω της αλλοίωσης των εικόνων». Ο διευθυντης της ιρανικής εκπομπής της Deutsche Welle Γιαμσχέεντ Φαρουγκί αναφέρει ένα παράδειγμα: «Ενώ βλέπαμε στις τηλεοπτικές μας οθόνες τον πρόεδρο του Ιράν Μαχμούτ Αχμαντινετζάντ να μιλά, ο κάμεραμαν μας έδειχνε τις μάζες που παρακολουθούσαν την ομιλία του. Η εικόνα ήταν εντυπωσιακή, αλλά ξέχασαν να σβήσουν τον Αχμαντινετζάντ από τα πρώτα καθίσματα που άκουγε προφανώς κάποιον άλλο και όχι τον εαυτό του να μιλά. Επρόκειτο για αδέξια αλλοίωση της εικόνας. Όμως αυτού του είδους η χειραγώγηση είναι συνηθισμένη στο Ιράν γιατί έτσι το καθεστώς διαμηνύει ότι οι μάζες στηρίζουν τον πρόεδρο.»
Όταν για να μείνεις στη δουλειά πρέπει να φωτογραφήσεις το ψηφοδέλτιο που έριξες στην κάλπη
Ο Αλεξάντερ Κίνεφ, από τη ΜΚΟ «Φωνή», υπογραμμίζει: «Η τεχνολογία της αλλοίωσης της φωτογραφίας χρησιμοποιήθηκε επανειλημμένα στις εκλογές για τη ρωσική Δούμα το 2007. Η διεύθυνση των εργοστασίων ανάγκασε τους εργαζόμενους να φωτογραφίσουν το ψηφοδέλτιό τους την ώρα που ψηφίζουν με το κινητό τους. Έτσι απεδείκνυαν ότι ψήφισαν. Ανάγκαζαν τους πολίτες να προσέλθουν στις κάλπες και να ψηφίσουν το α ή β κόμμα. Παραβιάστηκε δηλαδή η αρχή της μυστικότητας της ψήφου.» Να σημειώσουμε ότι όποιος δεν φωτογράφιζε με το κινητό του το ψηφοδέλτιο έχανε τη δουλειά του.
Αλλά όλες αυτές οι παραβιάσεις, οι αλλοιώσεις και οι χειραγωγήσεις φαντάζουν χοντροκομμένες και αναμενόμενες. Και τελικά όλες αποκαλύφθηκαν σχετικά γρήγορα και ακόμη και οι πολίτες αυτών των καθεστώτων αντελήφθησαν τι έγινε.
Τι γίνεται όμως όταν οι αλλοιώσεις είναι τέλειες και δεν μπορούν να αποκαλυφθούν εύκολα από τα ΜΜΕ;
Tobias Oelmeier / Βιβή Παπαναγιώτου
Υπεύθ. σύνταξης: Σπύρος Μοσκόβου
dw-world.de
