Της Ρόης Χάικου
Όταν ο Σάχης της Περσίας (νυν Ιράν), Μοχάμεντ Ρέζα Πεχλεβί και ο Βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, Σαούντ οραματίζονταν την δημιουργία ενός... συνασπισμού των αραβικών πετρελαιοπαραγωγικών χωρών, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ο ΟΠΕΚ στο μέλλον όχι μόνο θα χάρασσε την παγκόσμια ενεργειακή πολιτική αλλά και ότι θα μπορούσε εν μια νυχτί να φέρει τα πάνω - κάτω στις οικονομίες του πλανήτη.
Στα 50 χρόνια που ακολούθησαν την ίδρυση του Οργανισμού Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών ή ΟΠΕΚ από τα αγγλικά αρχικά Organization of the Petroleum Exporting Countries συνέβησαν πολλά. Και όλα συντέλεσαν στο να γίνει αυτός που καθορίζει την παραγωγή, την προσφορά πετρελαίου, άρα και τις τιμές.
Τιμές που έφτασαν να ξεπεράσουν και τα 146 δολάρια το βαρέλι το καλοκαίρι του 2008, όταν τότε προ των πυλών της κρίσης και μιας σειράς παραγόντων (ένταση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, συρρίκνωση των αποθεμάτων αργού στις ΗΠΑ και τα σχόλια του υπουργού Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας ότι η χώρα του μπορεί να μην προχωρήσει σε αύξηση της παραγωγής) ο μαύρος χρυσός έσπαγε το ένα ρεκόρ πίσω από το άλλο σε Λονδίνο (Brent) και Νέα Υόρκη (αργό).
Και όμως, η εικόνα 20 χρόνια πριν ήταν διαφορετική. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι το 1986 οι τιμές του πετρελαίου μειώθηκαν κατά τρεις φορές από τα επίπεδα του 1980-81 και στη συνέχεια έμειναν σταθερές σε επίπεδα μεταξύ 25 και 40 δολαρίων (επίπεδα του 2008) για περίπου 18 χρόνια.
Αν και την ισχύ του στον έλεγχο των διεθνών τιμών «ψαλίδισαν» κάπως η ανακάλυψη των μεγάλων αποθεμάτων πετρελαίου στην Αλάσκα, τη Βόρειο Θάλασσα, τον Καναδά, τον Κόλπο του Μεξικού, αλλά και το άνοιγμα της Ρωσίας, τα 12 κράτη – μέλη του εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν τα 2/3 των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. Με βάση δε, στοιχεία του 2009, ο ΟΠΕΚ ελέγχει το 33,3% της παραγωγής πετρελαίου στον κόσμο, και εκ των πραγμάτων ελέγχει σε μεγάλο βαθμό και την παγκόσμια αγορά.
Ο ΟΠΕΚ εμφανίζεται διατεθειμένος να αυξήσει τα μέλη του (στο πρόσφατο παρελθόν είχε γίνει πρόσκληση συμμετοχής στο Σουδάν μέσω δηλώσεων μελών του ΟΠΕΚ), ενώ πολλάκις χαρακτηρίζεται ως «καρτέλ» από αμερικανούς και ευρωπαίους αξιωματούχους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια η Νορβηγία και η Ρωσία έχουν συμμετάσχει στις συνόδους του ως παρατηρητές.
Ιδιότυπη έχει υπάρξει τις τελευταίες δεκαετίες και η σχέση του Ιράκ με τον ΟΠΕΚ, μετά την εισβολή στο Κουβέιτ και το «εμπάργκο» της χώρας από τον ΟΗΕ. Το Ιράκ ήταν μέλος όλα αυτά τα χρόνια του ΟΠΕΚ, αλλά η παραγωγή του δεν συμπεριλαμβάνεται στις ποσοστώσεις του Οργανισμού από τον Μάρτιο του 1998.
Μια 50χρονη πορεία που μοιάζει βγαλμένη από την φαντασία των σεναριογράφων του Χόλλυγουντ, αφού διαθέτει Δυτικούς και Άραβες, πλούτο, εξωτικές χώρες, παιχνίδια εξουσίας, ακόμη και τρομοκρατικές επιθέσεις…
Οι 5 ιδρυτές
Πίσω στο χρόνο λοιπόν, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1960, πέντε κράτη, η Περσία (Ιράν), το Ιράκ, το Κουβέιτ, η Σαουδική Αραβία και η Βενεζουέλα συστήνουν τον ΟΠΕΚ στη Βαγδάτη. Ο σκοπός της δημιουργίας του ΟΠΕΚ είναι η διασφάλιση των εσόδων των πετρελαιοπαραγωγών χωρών από τις πετρελαϊκές εταιρίες. Είχε προηγηθεί η απόφαση για περιορισμό των εισαγωγών στις ΗΠΑ από τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ. Έναν χρόνο μετά, μέλος γίνεται και η Λιβύη. Και όπως αναφέρεται και στην επίσημη ιστοσελίδα του ΟΠΕΚ για το 1960: Στη διεθνή αγορά πετρελαίου, επικρατούσαν οι πολυεθνικές ‘Επτά Αδελφές’ και ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητη η αγορά της τότε Σοβιετικής Ένωσης (FSU).
Αρχικά η επιρροή του νεοσύστατου οργανισμού είναι περιορισμένη, ωστόσο αρχικά η μεταφορά της έδρας του το 1965 από τη Γενεύη στην Βιέννη όπου και παραμένει μέχρι σήμερα, αλλά και πετρελαϊκή κρίση του 1973, άλλαξαν τις ισορροπίες.
Το 1967 με τον πόλεμο των «Έξι ημερών» (Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος)ο ΟΠΕΚ κηρύσσει εμπάργκο κατά των χωρών της Δύσης που στήριξαν το Ισραήλ. Η απόφαση όμως δεν τηρείται από τον Σάχη της Περσίας και τον βασιλιά της Λιβύης και το εμπάργκο δεν εφαρμόζεται ποτέ.
Το 1971 η επίδραση του ΟΠΕΚ αρχίζει να διαφαίνεται, αφού με την «Συμφωνία της Τεχεράνης» καταφέρνει να αναπροσαρμόσει τα συμβόλαια με τις πετρελαϊκές επιχειρήσεις ώστε να διαπραγματεύονται με τον ΟΠΕΚ και εξασφαλίζει άνοδο των τιμών.
Στη δεκαετία 1961-1971 ακόμη 6 χώρες γίνονται μέλη του Οργανισμού (Κατάρ, Ινδονησία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αλγερία και Νιγηρία). Το 1975 ο ΟΠΕΚ αριθμεί 13 μέλη. Σε αυτή την αύξηση ισχύος του Οργανισμού συντελεί και ο χαρισματικός Σαουδάραβας υπουργός Πετρελαίου, σεΐχης Αχμέντ Ζακί Γιαμανί.
Καθοριστική όμως χρονιά είναι το 1973 και ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ τον Οκτώβριο (Δ΄ αραβοϊσραηλινός πόλεμος), όπου οι τιμές εκτοξεύτηκαν λόγω της διακοπής παροχής πετρελαίου στην Δύση. Ενδεικτικά, στις αρχές του 1973 η τιμή του πετρελαίου κυμαινόταν στα 2,5-3 δολάρια ανά βαρέλι και τον Σεπτέμβριο είχε φθάσει τα 40 δολάρια. Οι τιμές παρουσίασαν μεγάλες διακυμάνσεις για να σταθεροποιηθούν κατά κάποιο τρόπο στα 11,50 δολάρια/βαρέλι το 1974.
Κάρλος το Τσακάλι
Οι σκηνές που εκτυλίσσονται έναν χρόνο μετά στα κεντρικά του ΟΠΕΚ έχουν φιλοξενηθεί πολλάκις στην μεγάλη οθόνη. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης απασχολεί η εισβολή του διεθνούς τρομοκράτη Ίλιτς Ραμίρεζ Σάντσεθ – γνωστού ως «Κάρλος, Το Τσακάλι» και της 5μελούς ομάδας του στο κτίριο του ΟΠΕΚ. Συνολικά 11 υπουργοί πετρελαίου απάγονται, εκ των οποίων και ο Σαουδάραβας υπουργός, σεΐχης Αχμέντ Ζάκι Γιαμάνι, ενώ δολοφονούνται τρία άτομα. Οι υπουργοί μεταφέρθηκαν στην βόρεια Αφρική όπου αφέθηκαν ελεύθεροι.
Η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση ξεσπά τον επόμενο χρόνο λόγω της επανάστασης του Αγιατολάχ Χομεϊνή στο Ιράν, αλλά και της εισβολής της τότε ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν. Από τις πρώτες αποφάσεις της νέας κυβέρνησης του Ιράν είναι η κρατικοποίηση της πετρελαιοβιομηχανίας και των τραπεζών. Η Τεχεράνη μειώνει στο ελάχιστο την παραγωγή πετρελαίου και οι υπόλοιπες χώρες του ΟΠΕΚ αυξάνουν τη δική τους για να αντισταθμίσουν τις απώλειες. Ωστόσο ο πανικός από την αγορά δεν αποφεύγεται, ούτε και οι ελλείψεις.
Τον Ιανουάριο του 1980 το πετρέλαιο φτάνει τα 36 δολάρια το βαρέλι, ενώ την ίδια χρονιά ξεκινά ο δεκαετής πόλεμος Ιράκ-Ιράν. Η τιμή του πετρελαίου φτάνει σε τιμές ρεκόρ, στα 40 δολάρια ανά βαρέλι.
Τρία χρόνια μετά, ο ΟΠΕΚ εγκαταλείπει το σύστημα σταθερών τιμών και προχωρά σε μειώσεις, ενώ αν και εντέλει ανεπιτυχώς, προσπαθεί να εφαρμόσει έλεγχο στην παραγωγή πετρελαίου από τα μέλη του. Ως αποτέλεσμα, το 1986 η τιμή του «μαύρου χρυσού» καταβαραθρώνεται με το Brent στα 8,75 δολάρια το βαρέλι. Ο ΟΠΕΚ επηρεασμένος από την παγκόσμια ύφεση και την μείωση της ζήτησης εγκαταλείπει την πολιτική των αυξημένων τιμών και καθιερώνει το σύστημα ορίων παραγωγής πετρελαίου.
Η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και ο πόλεμος στον Περσικό Κόλπο (1990-1991) θα εκτινάξουν τις τιμές στα 41-42 δολάρια το βαρέλι από περίπου 15 δολάρια στα μέσα του 1990. Το 1992 το Εκουαδόρ αποχωρεί από τον ΟΠΕΚ, καθώς είναι απρόθυμο ή ανίκανο να πληρώσει τα 2 εκατ. δολάρια ως συνδρομή των μελών, αλλά και γιατί η κυβέρνησή του αποφάσισε πως πρέπει να παράγει περισσότερο πετρέλαιο από την ποσόστωση που επέβαλε ο ΟΠΕΚ. Ανάλογες αν ησυχίες εξέφρασε και η Γκαμπόν που αποχώρησε τον Ιανουάριο του 1995.
Την διετία 1997-1998 τις παγκόσμιες αγορές ταλανίζει η κρίση στην Ασία και η τιμή του πετρελαίου σταδιακά υποχωρεί, μέχρι και τα 9,50 δολάρια το βαρέλι του Brent. Ο ΟΠΕΚ και άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες όπως το Μεξικό και η Νορβηγία συμφωνούν σε μείωση της παραγωγής των Μάρτιο και τον Ιούνιο του 1998, αλλά δεν καταφέρνουν να αναχαιτίσουν την πτώση.
Επί τρεις μήνες το 2000 (Μάρτιο, Ιούνιο και Σεπτέμβριο) ο ΟΠΕΚ αυξάνει την παραγωγή προκειμένου να καθησυχάσει τις αγορές. Η προσπάθεια δεν κρίνεται επιτυχής και το Brent πέφτει στα 35 δολάρια/βαρέλι για πρώτη φορά σε μία δεκαετία.
Ο Ιανουάριος του 2001 βρίσκει τον Οργανισμό να δίνει το «πράσινο φως» για παραγωγή 1,5 εκατ. βαρελιών την ημέρα, προκειμένου να διατηρήσει τιμή στα 25 δολάρια. Τον Σεπτέμβριο, μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους, οι τιμές του πετρελαίου υποχωρούν οριακά.
Έναν χρόνο μετά ο ΟΠΕΚ μειώνει τα όρια της παραγωγής αργού πετρελαίου κατά 1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα – φθάνει πλέον τα 24,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως- και ζητά από πετρελαιοπαραγωγές χώρες που δεν είναι μέλη του να μειώσουν την παραγωγή τους κατά 500.000 βαρέλια την ημέρα.
Το κρεσέντο των τιμών
Από το 2002 μέχρι και το 2008 η τιμή του πετρελαίου επταπλασιάζεται. Το καλοκαίρι του 2006 βρίσκει και πάλι σε έκρυθμη κατάσταση τη Μέση Ανατολή, αφού το Ισραήλ συγκρούεται με την Χεζμπολάχ στο Λίβανο, ενώ έχει αρχίσει ο «ψυχρός πόλεμος» ΗΠΑ- Ιράν για το αν η δεύτερη χώρα διαθέτει πυρηνικά και πώς προτίθεται να τα χρησιμοποιήσει... Ως αποτέλεσμα, η τιμή του πετρελαίου αποτιμάται σε… χρυσάφι: το πετρέλαιο του Τέξας έφτασε τα 78,40 δολάρια.
Στην αυγή του 2007 η Αγκόλα γίνεται μέλος στον ΟΠΕΚ τον Νοέμβριο του ίδιου έτους το Εκουαδόρ εισήλθε εκ νέου στον Οργανισμό, μετά από 15ετή απουσία. Τον Ιανουάριο του 2008 το Εκουαδόρ ξαναμπαίνει στον ΟΠΕΚ.
Την πρώτη μέρα λειτουργίας των αγορών του 2008, το πετρέλαιο έσπασε το φράγμα των 100 δολαρίων. Ο Ισημερινός εισέρχεται εκ νέου στον ΟΠΕΚ, από τον οποίο είχε αποχωρήσει το 1992, ενώ τον Μάιο από τον Οργανισμό φεύγει η Ινδονησία, καθώς τα κοιτάσματά της δεν της επιτρέπουν πλέον να είναι παραγωγός χώρα, αλλά εισαγωγέας.
Από τις αρχές του έτους η τιμή του πετρελαίου αυξάνεται ραγδαία και τον Ιούλιο βρίσκεται στο +55%. Στις 4 Ιουλίου το Brent έχει φτάσει στα 146,69 δολάρια και το αργό σχεδόν στα 146 δολάρια. Έναν μήνα πριν, ο αριθμός των στοιχημάτων για εκτίναξή του πετρελαίου στα 200 δολάρια το βαρέλι ως τα τέλη του έτους σχεδόν διπλασιάστηκε.
Μάλιστα, στις 4 Ιουνίου οι τιμές του αργού καταγράφουν την μεγαλύτερη ημερήσια άνοδο στην ιστορία (+11 δολάρια το βαρέλι), την ίδια μέρα που ο Dow Jones χάνει σχεδόν 400 μονάδες.
Στις 19 Δεκεμβρίου ο ΟΠΕΚ ανακοινώνει μείωση της παραγωγής κατά 4,2 εκατ. βαρέλια την ημέρα, που ισούται με το 5% της παγκόσμιας ζήτησης. Όλα τα μέλη του, πλην του Ιράκ, υποχρεώνονται να παράγουν έως 24.845 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Η τιμή πέφτει σταδιακά και τον Δεκέμβριο βρίσκεται στα 32 δολάρια το βαρέλι.
Το φθινόπωρο του 2009 βρίσκει τον Οργανισμό με σταθερή παραγωγή.
Στις 17 Μαρτίου 2010 στην Διάσκεψη του ΟΠΕΚ στη Βιέννη, τα κράτη - μέλη αποφασίζουν να διατηρήσουν την παραγωγή στα χαμηλά επίπεδα, εκτιμώντας πως η τιμή στο εύρος των 70-80 ευρώ/ βαρέλι είναι ικανοποιητική.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του, η ζήτηση θα αυξηθεί κατά 1,05 εκατ. βαρέλια την ημέρα ή 1,2%, στα 85,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα για το 2010 και στα 86,56 εκατ. βαρέλια την ημέρα το 2011.
Όταν ο Σάχης της Περσίας (νυν Ιράν), Μοχάμεντ Ρέζα Πεχλεβί και ο Βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, Σαούντ οραματίζονταν την δημιουργία ενός... συνασπισμού των αραβικών πετρελαιοπαραγωγικών χωρών, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ο ΟΠΕΚ στο μέλλον όχι μόνο θα χάρασσε την παγκόσμια ενεργειακή πολιτική αλλά και ότι θα μπορούσε εν μια νυχτί να φέρει τα πάνω - κάτω στις οικονομίες του πλανήτη.
Στα 50 χρόνια που ακολούθησαν την ίδρυση του Οργανισμού Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών ή ΟΠΕΚ από τα αγγλικά αρχικά Organization of the Petroleum Exporting Countries συνέβησαν πολλά. Και όλα συντέλεσαν στο να γίνει αυτός που καθορίζει την παραγωγή, την προσφορά πετρελαίου, άρα και τις τιμές.
Τιμές που έφτασαν να ξεπεράσουν και τα 146 δολάρια το βαρέλι το καλοκαίρι του 2008, όταν τότε προ των πυλών της κρίσης και μιας σειράς παραγόντων (ένταση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, συρρίκνωση των αποθεμάτων αργού στις ΗΠΑ και τα σχόλια του υπουργού Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας ότι η χώρα του μπορεί να μην προχωρήσει σε αύξηση της παραγωγής) ο μαύρος χρυσός έσπαγε το ένα ρεκόρ πίσω από το άλλο σε Λονδίνο (Brent) και Νέα Υόρκη (αργό).
Και όμως, η εικόνα 20 χρόνια πριν ήταν διαφορετική. Αρκεί να θυμηθεί κανείς ότι το 1986 οι τιμές του πετρελαίου μειώθηκαν κατά τρεις φορές από τα επίπεδα του 1980-81 και στη συνέχεια έμειναν σταθερές σε επίπεδα μεταξύ 25 και 40 δολαρίων (επίπεδα του 2008) για περίπου 18 χρόνια.
Αν και την ισχύ του στον έλεγχο των διεθνών τιμών «ψαλίδισαν» κάπως η ανακάλυψη των μεγάλων αποθεμάτων πετρελαίου στην Αλάσκα, τη Βόρειο Θάλασσα, τον Καναδά, τον Κόλπο του Μεξικού, αλλά και το άνοιγμα της Ρωσίας, τα 12 κράτη – μέλη του εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν τα 2/3 των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. Με βάση δε, στοιχεία του 2009, ο ΟΠΕΚ ελέγχει το 33,3% της παραγωγής πετρελαίου στον κόσμο, και εκ των πραγμάτων ελέγχει σε μεγάλο βαθμό και την παγκόσμια αγορά.
Ο ΟΠΕΚ εμφανίζεται διατεθειμένος να αυξήσει τα μέλη του (στο πρόσφατο παρελθόν είχε γίνει πρόσκληση συμμετοχής στο Σουδάν μέσω δηλώσεων μελών του ΟΠΕΚ), ενώ πολλάκις χαρακτηρίζεται ως «καρτέλ» από αμερικανούς και ευρωπαίους αξιωματούχους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια η Νορβηγία και η Ρωσία έχουν συμμετάσχει στις συνόδους του ως παρατηρητές.
Ιδιότυπη έχει υπάρξει τις τελευταίες δεκαετίες και η σχέση του Ιράκ με τον ΟΠΕΚ, μετά την εισβολή στο Κουβέιτ και το «εμπάργκο» της χώρας από τον ΟΗΕ. Το Ιράκ ήταν μέλος όλα αυτά τα χρόνια του ΟΠΕΚ, αλλά η παραγωγή του δεν συμπεριλαμβάνεται στις ποσοστώσεις του Οργανισμού από τον Μάρτιο του 1998.
Μια 50χρονη πορεία που μοιάζει βγαλμένη από την φαντασία των σεναριογράφων του Χόλλυγουντ, αφού διαθέτει Δυτικούς και Άραβες, πλούτο, εξωτικές χώρες, παιχνίδια εξουσίας, ακόμη και τρομοκρατικές επιθέσεις…
Οι 5 ιδρυτές
Πίσω στο χρόνο λοιπόν, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1960, πέντε κράτη, η Περσία (Ιράν), το Ιράκ, το Κουβέιτ, η Σαουδική Αραβία και η Βενεζουέλα συστήνουν τον ΟΠΕΚ στη Βαγδάτη. Ο σκοπός της δημιουργίας του ΟΠΕΚ είναι η διασφάλιση των εσόδων των πετρελαιοπαραγωγών χωρών από τις πετρελαϊκές εταιρίες. Είχε προηγηθεί η απόφαση για περιορισμό των εισαγωγών στις ΗΠΑ από τον πρόεδρο Αϊζενχάουερ. Έναν χρόνο μετά, μέλος γίνεται και η Λιβύη. Και όπως αναφέρεται και στην επίσημη ιστοσελίδα του ΟΠΕΚ για το 1960: Στη διεθνή αγορά πετρελαίου, επικρατούσαν οι πολυεθνικές ‘Επτά Αδελφές’ και ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητη η αγορά της τότε Σοβιετικής Ένωσης (FSU).
Αρχικά η επιρροή του νεοσύστατου οργανισμού είναι περιορισμένη, ωστόσο αρχικά η μεταφορά της έδρας του το 1965 από τη Γενεύη στην Βιέννη όπου και παραμένει μέχρι σήμερα, αλλά και πετρελαϊκή κρίση του 1973, άλλαξαν τις ισορροπίες.
Το 1967 με τον πόλεμο των «Έξι ημερών» (Αραβοϊσραηλινός Πόλεμος)ο ΟΠΕΚ κηρύσσει εμπάργκο κατά των χωρών της Δύσης που στήριξαν το Ισραήλ. Η απόφαση όμως δεν τηρείται από τον Σάχη της Περσίας και τον βασιλιά της Λιβύης και το εμπάργκο δεν εφαρμόζεται ποτέ.
Το 1971 η επίδραση του ΟΠΕΚ αρχίζει να διαφαίνεται, αφού με την «Συμφωνία της Τεχεράνης» καταφέρνει να αναπροσαρμόσει τα συμβόλαια με τις πετρελαϊκές επιχειρήσεις ώστε να διαπραγματεύονται με τον ΟΠΕΚ και εξασφαλίζει άνοδο των τιμών.
Στη δεκαετία 1961-1971 ακόμη 6 χώρες γίνονται μέλη του Οργανισμού (Κατάρ, Ινδονησία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Αλγερία και Νιγηρία). Το 1975 ο ΟΠΕΚ αριθμεί 13 μέλη. Σε αυτή την αύξηση ισχύος του Οργανισμού συντελεί και ο χαρισματικός Σαουδάραβας υπουργός Πετρελαίου, σεΐχης Αχμέντ Ζακί Γιαμανί.
Καθοριστική όμως χρονιά είναι το 1973 και ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ τον Οκτώβριο (Δ΄ αραβοϊσραηλινός πόλεμος), όπου οι τιμές εκτοξεύτηκαν λόγω της διακοπής παροχής πετρελαίου στην Δύση. Ενδεικτικά, στις αρχές του 1973 η τιμή του πετρελαίου κυμαινόταν στα 2,5-3 δολάρια ανά βαρέλι και τον Σεπτέμβριο είχε φθάσει τα 40 δολάρια. Οι τιμές παρουσίασαν μεγάλες διακυμάνσεις για να σταθεροποιηθούν κατά κάποιο τρόπο στα 11,50 δολάρια/βαρέλι το 1974.
Κάρλος το Τσακάλι
Οι σκηνές που εκτυλίσσονται έναν χρόνο μετά στα κεντρικά του ΟΠΕΚ έχουν φιλοξενηθεί πολλάκις στην μεγάλη οθόνη. Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης απασχολεί η εισβολή του διεθνούς τρομοκράτη Ίλιτς Ραμίρεζ Σάντσεθ – γνωστού ως «Κάρλος, Το Τσακάλι» και της 5μελούς ομάδας του στο κτίριο του ΟΠΕΚ. Συνολικά 11 υπουργοί πετρελαίου απάγονται, εκ των οποίων και ο Σαουδάραβας υπουργός, σεΐχης Αχμέντ Ζάκι Γιαμάνι, ενώ δολοφονούνται τρία άτομα. Οι υπουργοί μεταφέρθηκαν στην βόρεια Αφρική όπου αφέθηκαν ελεύθεροι.
Η δεύτερη πετρελαϊκή κρίση ξεσπά τον επόμενο χρόνο λόγω της επανάστασης του Αγιατολάχ Χομεϊνή στο Ιράν, αλλά και της εισβολής της τότε ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν. Από τις πρώτες αποφάσεις της νέας κυβέρνησης του Ιράν είναι η κρατικοποίηση της πετρελαιοβιομηχανίας και των τραπεζών. Η Τεχεράνη μειώνει στο ελάχιστο την παραγωγή πετρελαίου και οι υπόλοιπες χώρες του ΟΠΕΚ αυξάνουν τη δική τους για να αντισταθμίσουν τις απώλειες. Ωστόσο ο πανικός από την αγορά δεν αποφεύγεται, ούτε και οι ελλείψεις.
Τον Ιανουάριο του 1980 το πετρέλαιο φτάνει τα 36 δολάρια το βαρέλι, ενώ την ίδια χρονιά ξεκινά ο δεκαετής πόλεμος Ιράκ-Ιράν. Η τιμή του πετρελαίου φτάνει σε τιμές ρεκόρ, στα 40 δολάρια ανά βαρέλι.
Τρία χρόνια μετά, ο ΟΠΕΚ εγκαταλείπει το σύστημα σταθερών τιμών και προχωρά σε μειώσεις, ενώ αν και εντέλει ανεπιτυχώς, προσπαθεί να εφαρμόσει έλεγχο στην παραγωγή πετρελαίου από τα μέλη του. Ως αποτέλεσμα, το 1986 η τιμή του «μαύρου χρυσού» καταβαραθρώνεται με το Brent στα 8,75 δολάρια το βαρέλι. Ο ΟΠΕΚ επηρεασμένος από την παγκόσμια ύφεση και την μείωση της ζήτησης εγκαταλείπει την πολιτική των αυξημένων τιμών και καθιερώνει το σύστημα ορίων παραγωγής πετρελαίου.
Η εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ και ο πόλεμος στον Περσικό Κόλπο (1990-1991) θα εκτινάξουν τις τιμές στα 41-42 δολάρια το βαρέλι από περίπου 15 δολάρια στα μέσα του 1990. Το 1992 το Εκουαδόρ αποχωρεί από τον ΟΠΕΚ, καθώς είναι απρόθυμο ή ανίκανο να πληρώσει τα 2 εκατ. δολάρια ως συνδρομή των μελών, αλλά και γιατί η κυβέρνησή του αποφάσισε πως πρέπει να παράγει περισσότερο πετρέλαιο από την ποσόστωση που επέβαλε ο ΟΠΕΚ. Ανάλογες αν ησυχίες εξέφρασε και η Γκαμπόν που αποχώρησε τον Ιανουάριο του 1995.
Την διετία 1997-1998 τις παγκόσμιες αγορές ταλανίζει η κρίση στην Ασία και η τιμή του πετρελαίου σταδιακά υποχωρεί, μέχρι και τα 9,50 δολάρια το βαρέλι του Brent. Ο ΟΠΕΚ και άλλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες όπως το Μεξικό και η Νορβηγία συμφωνούν σε μείωση της παραγωγής των Μάρτιο και τον Ιούνιο του 1998, αλλά δεν καταφέρνουν να αναχαιτίσουν την πτώση.
Επί τρεις μήνες το 2000 (Μάρτιο, Ιούνιο και Σεπτέμβριο) ο ΟΠΕΚ αυξάνει την παραγωγή προκειμένου να καθησυχάσει τις αγορές. Η προσπάθεια δεν κρίνεται επιτυχής και το Brent πέφτει στα 35 δολάρια/βαρέλι για πρώτη φορά σε μία δεκαετία.
Ο Ιανουάριος του 2001 βρίσκει τον Οργανισμό να δίνει το «πράσινο φως» για παραγωγή 1,5 εκατ. βαρελιών την ημέρα, προκειμένου να διατηρήσει τιμή στα 25 δολάρια. Τον Σεπτέμβριο, μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους, οι τιμές του πετρελαίου υποχωρούν οριακά.
Έναν χρόνο μετά ο ΟΠΕΚ μειώνει τα όρια της παραγωγής αργού πετρελαίου κατά 1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα – φθάνει πλέον τα 24,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως- και ζητά από πετρελαιοπαραγωγές χώρες που δεν είναι μέλη του να μειώσουν την παραγωγή τους κατά 500.000 βαρέλια την ημέρα.
Το κρεσέντο των τιμών
Από το 2002 μέχρι και το 2008 η τιμή του πετρελαίου επταπλασιάζεται. Το καλοκαίρι του 2006 βρίσκει και πάλι σε έκρυθμη κατάσταση τη Μέση Ανατολή, αφού το Ισραήλ συγκρούεται με την Χεζμπολάχ στο Λίβανο, ενώ έχει αρχίσει ο «ψυχρός πόλεμος» ΗΠΑ- Ιράν για το αν η δεύτερη χώρα διαθέτει πυρηνικά και πώς προτίθεται να τα χρησιμοποιήσει... Ως αποτέλεσμα, η τιμή του πετρελαίου αποτιμάται σε… χρυσάφι: το πετρέλαιο του Τέξας έφτασε τα 78,40 δολάρια.
Στην αυγή του 2007 η Αγκόλα γίνεται μέλος στον ΟΠΕΚ τον Νοέμβριο του ίδιου έτους το Εκουαδόρ εισήλθε εκ νέου στον Οργανισμό, μετά από 15ετή απουσία. Τον Ιανουάριο του 2008 το Εκουαδόρ ξαναμπαίνει στον ΟΠΕΚ.
Την πρώτη μέρα λειτουργίας των αγορών του 2008, το πετρέλαιο έσπασε το φράγμα των 100 δολαρίων. Ο Ισημερινός εισέρχεται εκ νέου στον ΟΠΕΚ, από τον οποίο είχε αποχωρήσει το 1992, ενώ τον Μάιο από τον Οργανισμό φεύγει η Ινδονησία, καθώς τα κοιτάσματά της δεν της επιτρέπουν πλέον να είναι παραγωγός χώρα, αλλά εισαγωγέας.
Από τις αρχές του έτους η τιμή του πετρελαίου αυξάνεται ραγδαία και τον Ιούλιο βρίσκεται στο +55%. Στις 4 Ιουλίου το Brent έχει φτάσει στα 146,69 δολάρια και το αργό σχεδόν στα 146 δολάρια. Έναν μήνα πριν, ο αριθμός των στοιχημάτων για εκτίναξή του πετρελαίου στα 200 δολάρια το βαρέλι ως τα τέλη του έτους σχεδόν διπλασιάστηκε.
Μάλιστα, στις 4 Ιουνίου οι τιμές του αργού καταγράφουν την μεγαλύτερη ημερήσια άνοδο στην ιστορία (+11 δολάρια το βαρέλι), την ίδια μέρα που ο Dow Jones χάνει σχεδόν 400 μονάδες.
Στις 19 Δεκεμβρίου ο ΟΠΕΚ ανακοινώνει μείωση της παραγωγής κατά 4,2 εκατ. βαρέλια την ημέρα, που ισούται με το 5% της παγκόσμιας ζήτησης. Όλα τα μέλη του, πλην του Ιράκ, υποχρεώνονται να παράγουν έως 24.845 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Η τιμή πέφτει σταδιακά και τον Δεκέμβριο βρίσκεται στα 32 δολάρια το βαρέλι.
Το φθινόπωρο του 2009 βρίσκει τον Οργανισμό με σταθερή παραγωγή.
Στις 17 Μαρτίου 2010 στην Διάσκεψη του ΟΠΕΚ στη Βιέννη, τα κράτη - μέλη αποφασίζουν να διατηρήσουν την παραγωγή στα χαμηλά επίπεδα, εκτιμώντας πως η τιμή στο εύρος των 70-80 ευρώ/ βαρέλι είναι ικανοποιητική.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του, η ζήτηση θα αυξηθεί κατά 1,05 εκατ. βαρέλια την ημέρα ή 1,2%, στα 85,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα για το 2010 και στα 86,56 εκατ. βαρέλια την ημέρα το 2011.
