ΠΟΙΟΙ ΚΑΙ ΓΙΑΤΙ ΘΕΛΟΥΝ ΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΣΤΑΤΟΥΣ ΚΒΟ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ
Μόσχα: ανταπόκριση του Δημήτρη Λιάτσου
Κοιλάδα της Φεργκάνα, το «τρίγωνο των Bερμούδων» της Κεντρικής Ασίας. Μια κοιλάδα που περικλείεται από τις οροσειρές του Παμίρ, στην οποία από Βορρά, Δύση και Νότο «βγαίνουν» το Ουζμπεκιστάν, το Κιργιστάν, εν μέρει το Καζαχστάν και από Ανατολή το Αφγανιστάν. Είναι το «κέντρο» περισυλλογής και έναρξης του τράνζιτ της «ναρκώτα», όπως λέγονται στη ρωσική αργκό, τα ναρκωτικά!
Η περιοχή, στην οποία συσσωρεύονται πάνω από πέντε εκατομμύρια άνθρωποι πολλών εθνοτήτων, ήταν προβληματική από τα σοβιετικά ακόμα χρόνια. Το 1990, όταν οι… περεστροϊκές «ακροβασίες» του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αποδυνάμωσαν τον έλεγχο στην περιοχή, είχαμε την πρώτη μαζική έκρηξη βίας με περισσότερους από χίλιους νεκρούς (επίσημα 300), μέχρι να επέμβει ο υπάρχων, ακόμα, σοβιετικός στρατός και να αποκαταστήσει την τάξη.
Τη δίνη των αιματηρών εκείνων γεγονότων ακολούθησε η δύνη της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης ένα χρόνο αργότερα και η «ευφορία» της αυτονομιστικής πορείας των πάντων.
Από τότε η Φεργκάνα είναι ένα «καζάνι» που συνεχώς σιγοβράζει. Η εισβολή των Αμερικανών το 2001 στο Αφγανιστάν, με το πρόσχημα της πάταξης της διεθνούς τρομοκρατίας, όξυνε στο έπακρο την κατάσταση στην κοιλάδα της Φεργκάνα, και να γιατί. Οι σοδειές χασίς, που παρήγαγαν ως τότε οι Αφγανοί αγρότες, διπλασιάστηκαν και τριπλασιάστηκαν τα μετέπειτα χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη Διεθνή Διάσκεψη για το Αφγανιστάν ο Ρώσος επικεφαλής της υπηρεσίας δίωξης ναρκωτικών, Βλ. Ιβάνοφ, τα ποσά που αφήνει το εμπόριο ναρκωτικών από το Αφγανιστάν, από εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που ήταν στις αρχές της δεκαετίας 2000, τώρα ξεπερνούν τα πέντε δισ. δολ. το χρόνο. Από τα μυθικά αυτά ποσά, στους Αφγανούς πηγαίνουν τα 200-250 εκατ. δολ., τα υπόλοιπα στους ναρκοβαρόνους! Να ένα "χειροπιαστό" αποτέλεσμα της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν τα τελευταία 9 χρόνια. Η κοιλάδα της Φεργκάνα, το «τρίγωνο» αυτό της διακίνησης, δέχτηκε τεράστιες επιρροές από την εξέλιξη αυτή.
Την κατάσταση, σε κοινωνικό επίπεδο, όξυνε και η συμφωνία για την εγκατάσταση της αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο Μπισκέκ, στα μέσα της δεκαετίας. Οι Αμερικανοί πολυδιαφήμισαν την παρουσία τους, η οποία θα έφερνε δολάρια και ευκαιρίες ευημερίας στους απλούς Κιργίζιους.
Όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, τη μερίδα του λέοντος των ποσών για το ενοίκιο καρπώνονταν η ηγεσία και τα μέλη των οικογενειών τους, ενώ οι αμερικανοί φαντάροι, αλώνιζαν και συχνά πυκνά γίνονταν "ήρωες" επεισοδίων, βιασμών, θανατηφόρων τροχαίων, χωρίς να τιμωρούνται, αφού παντού όπου πηγαίνουν οι Αμερικανοί θέτουν ως όρο ότι οι υπήκοοί τους δεν υπόκεινται σε σύλληψη και τιμωρία από τις αρχές της χώρας, στο έδαφος της οποίας υπηρετούν. Δεν είναι τυχαίο ότι την τελευταία 10ετία, στη Μόσχα και τις μεγαλουπόλεις της Ρωσίας, βρίσκονται για δουλειά εμιγκρέδες από την Κεντρική Ασία, πάνω από ένα εκατομμύριο εξ αυτών προέρχεται από την κοιλάδα της Φεργκάνα. Παρά τις κακουχίες, τα πρόστιμα για παράνομη παραμονή και εργασία δεν σκοπεύουν να γυρίσουν πίσω.
Η Κιργιζία, η οποία ήταν τμήμα της τσαρικής Ρωσίας αρχικά, της ρωσικής σοβιετικής ομοσπονδίας αργότερα (έγινε αυτόνομη σοβιετική Δημοκρατία μόλις το 1957), είχε πάντα στραμμένο το βλέμμα στη Μόσχα, ήταν πάντα δεμένη με τις τύχες της μεγάλης Ρωσίας, πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πρώην σοβιετική Δημοκρατία της Κεντρικής Ασίας. Οι εξελίξεις την προηγούμενη 5ετία με την εγκατάσταση της αμερικανικής βάσης στο έδαφός της, η ταυτόχρονη συνέχιση της εξαθλίωσης της πλειοψηφίας της κοινωνίας, η επίδραση από τους Κιργίζιους που ζουν και εργάζονται στη Ρωσία, «έσπρωχνε» προς λύσεις που δεν συμβάδιζαν με τις επιλογές της ηγεσίας του πρώην Προέδρου Μπακίεφ. Δεν «έσωσε» την κατάσταση γι’ αυτόν και η απόφασή του, πριν από δύο χρόνια, να επιτρέψει την εγκατάσταση και ρωσικής αεροπορικής βάσης μερικές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από την αμερικανική. Ταυτόχρονα η συσσωρευμένη παρουσία και οι δεκάδες καθημερινές πτήσεις των αμερικανικών μεταγωγικών που ουσιαστικά τροφοδοτούν από τη βάση αυτή έως και το 75% των αναγκών του στρατού τους στο Αφγανιστάν είναι φυσιολογικό να ανησυχούν τη γειτονική Κίνα. Μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Κιργιζία βρίσκονται πυρηνικές βάσεις της Κίνας, εγκαταστάσεις στρατιωτικών της εξοπλισμών. Η ρωσική "κατανόηση" στις αμερικανικές επιλογές στην Κεντρική Αία, εν ονόματι της μάχης κατά της τρομοκρατίας, αποτελεί ένα μεγάλο ερωτηματικό για τους «σοφούς» του Πεκίνου. Ποιους εξυπηρετούν οι προσπάθειες αποσταθεροποίησης στην Κιργιζία;
Όταν τον περασμένο Απρίλιο ανατράπηκε η υπό τον Μπακίεφ ηγεσία του Μπισκέκ, οι γνωστοί καλοθελητές έσπευσαν να πιστοποιήσουν το «οφθαλμοφανές». Είναι δουλειά της Μόσχας, αποφάνθηκαν. Ωστόσο, σήμερα, τρεις μήνες αργότερα, έχουμε εξελίξεις που διαψεύδουν το σενάριο αυτό. Διότι, σήμερα γίνεται η αποσταθεροποίηση, λίγο πριν το δημοψήφισμα για το νέο σύνταγμα που θα αλλάζει τελείως τη μορφή διακυβέρνησης την οποία είχε επιβάλει ο Μπακίεφ. Η προσωρινή ηγέτης Ρόζα Οτουμπάεβα καλεί συνεχώς τη Μόσχα να επέμβει στρατιωτικά, πλην όμως στο Κρεμλίνο δείχνουν αξιοζήλευτη εγκράτεια. Οι ναρκοβαρόνοι της περιοχής, Ουζμπέκοι, Κιργίζιοι, Αφγανοί κ.ά. άσχετα με την εθνικότητα, δεν έχουν κανέναν λόγο να αποκτήσουν στο «κεφάλι» τους μια σταθερή κυβέρνηση με οργανωμένο στρατό, αστυνομία, σώματα ασφαλείας. Η "γκρίζα" κατάσταση που επικρατούσε τους βόλευε, η αμερικανική παρουσία και οι αμέτρητες πτήσεις πάνω από τα κεφάλια τους, περισσότερο προστασία προσέφεραν παρά αβεβαιότητα για το «ευαγές» έργο τους.
Η διεθνική σύγκρουση που προκλήθηκε εύκολα ανάβει ξανά τα μίση και τους εχθρούς στον λεπτό ιστό της πολυεθνικής συμβίωσης, σε μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του πλανήτη, την κοιλάδα της Φεργκάνα. Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες που έδειξαν –μετά το αιματηρό τριήμερο των λεηλασιών– οι τοπικοί εθνικοί δημογέροντες. Κάποιοι «άγνωστοι» με μάσκες αποκαλύφθηκαν να πυροβολούν και να πυρπολούν σπίτια και καταστήματα Ουζμπέκων και Τατζίκων! Ήταν οπαδοί του πρώην προέδρου Μπακίεφ. Ήταν μόνο αυτοί ή και εκπρόσωποι όσων δεν επιθυμούν αλλαγή του στάτους κβο στην περιοχή; Μήπως οι οικονομικές – επιχειρηματικές επιλογές τοπικών παραγόντων συμπίπτουν τακτικά με τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις μεγάλων «παικτών» (ΗΠΑ), ενώ ταυτόχρονα έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις χρόνιες πολιτικές μεγάλων γειτόνων (Ρωσία, Κίνα);
Η περιοχή, στην οποία συσσωρεύονται πάνω από πέντε εκατομμύρια άνθρωποι πολλών εθνοτήτων, ήταν προβληματική από τα σοβιετικά ακόμα χρόνια. Το 1990, όταν οι… περεστροϊκές «ακροβασίες» του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αποδυνάμωσαν τον έλεγχο στην περιοχή, είχαμε την πρώτη μαζική έκρηξη βίας με περισσότερους από χίλιους νεκρούς (επίσημα 300), μέχρι να επέμβει ο υπάρχων, ακόμα, σοβιετικός στρατός και να αποκαταστήσει την τάξη.
Τη δίνη των αιματηρών εκείνων γεγονότων ακολούθησε η δύνη της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης ένα χρόνο αργότερα και η «ευφορία» της αυτονομιστικής πορείας των πάντων.
Από τότε η Φεργκάνα είναι ένα «καζάνι» που συνεχώς σιγοβράζει. Η εισβολή των Αμερικανών το 2001 στο Αφγανιστάν, με το πρόσχημα της πάταξης της διεθνούς τρομοκρατίας, όξυνε στο έπακρο την κατάσταση στην κοιλάδα της Φεργκάνα, και να γιατί. Οι σοδειές χασίς, που παρήγαγαν ως τότε οι Αφγανοί αγρότες, διπλασιάστηκαν και τριπλασιάστηκαν τα μετέπειτα χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη Διεθνή Διάσκεψη για το Αφγανιστάν ο Ρώσος επικεφαλής της υπηρεσίας δίωξης ναρκωτικών, Βλ. Ιβάνοφ, τα ποσά που αφήνει το εμπόριο ναρκωτικών από το Αφγανιστάν, από εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια που ήταν στις αρχές της δεκαετίας 2000, τώρα ξεπερνούν τα πέντε δισ. δολ. το χρόνο. Από τα μυθικά αυτά ποσά, στους Αφγανούς πηγαίνουν τα 200-250 εκατ. δολ., τα υπόλοιπα στους ναρκοβαρόνους! Να ένα "χειροπιαστό" αποτέλεσμα της αμερικανικής παρουσίας στο Αφγανιστάν τα τελευταία 9 χρόνια. Η κοιλάδα της Φεργκάνα, το «τρίγωνο» αυτό της διακίνησης, δέχτηκε τεράστιες επιρροές από την εξέλιξη αυτή.
Την κατάσταση, σε κοινωνικό επίπεδο, όξυνε και η συμφωνία για την εγκατάσταση της αμερικανικής αεροπορικής βάσης στο Μπισκέκ, στα μέσα της δεκαετίας. Οι Αμερικανοί πολυδιαφήμισαν την παρουσία τους, η οποία θα έφερνε δολάρια και ευκαιρίες ευημερίας στους απλούς Κιργίζιους.
Όπως γίνεται συνήθως σε αυτές τις περιπτώσεις, τη μερίδα του λέοντος των ποσών για το ενοίκιο καρπώνονταν η ηγεσία και τα μέλη των οικογενειών τους, ενώ οι αμερικανοί φαντάροι, αλώνιζαν και συχνά πυκνά γίνονταν "ήρωες" επεισοδίων, βιασμών, θανατηφόρων τροχαίων, χωρίς να τιμωρούνται, αφού παντού όπου πηγαίνουν οι Αμερικανοί θέτουν ως όρο ότι οι υπήκοοί τους δεν υπόκεινται σε σύλληψη και τιμωρία από τις αρχές της χώρας, στο έδαφος της οποίας υπηρετούν. Δεν είναι τυχαίο ότι την τελευταία 10ετία, στη Μόσχα και τις μεγαλουπόλεις της Ρωσίας, βρίσκονται για δουλειά εμιγκρέδες από την Κεντρική Ασία, πάνω από ένα εκατομμύριο εξ αυτών προέρχεται από την κοιλάδα της Φεργκάνα. Παρά τις κακουχίες, τα πρόστιμα για παράνομη παραμονή και εργασία δεν σκοπεύουν να γυρίσουν πίσω.
Η Κιργιζία, η οποία ήταν τμήμα της τσαρικής Ρωσίας αρχικά, της ρωσικής σοβιετικής ομοσπονδίας αργότερα (έγινε αυτόνομη σοβιετική Δημοκρατία μόλις το 1957), είχε πάντα στραμμένο το βλέμμα στη Μόσχα, ήταν πάντα δεμένη με τις τύχες της μεγάλης Ρωσίας, πολύ περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη πρώην σοβιετική Δημοκρατία της Κεντρικής Ασίας. Οι εξελίξεις την προηγούμενη 5ετία με την εγκατάσταση της αμερικανικής βάσης στο έδαφός της, η ταυτόχρονη συνέχιση της εξαθλίωσης της πλειοψηφίας της κοινωνίας, η επίδραση από τους Κιργίζιους που ζουν και εργάζονται στη Ρωσία, «έσπρωχνε» προς λύσεις που δεν συμβάδιζαν με τις επιλογές της ηγεσίας του πρώην Προέδρου Μπακίεφ. Δεν «έσωσε» την κατάσταση γι’ αυτόν και η απόφασή του, πριν από δύο χρόνια, να επιτρέψει την εγκατάσταση και ρωσικής αεροπορικής βάσης μερικές δεκάδες χιλιόμετρα μακριά από την αμερικανική. Ταυτόχρονα η συσσωρευμένη παρουσία και οι δεκάδες καθημερινές πτήσεις των αμερικανικών μεταγωγικών που ουσιαστικά τροφοδοτούν από τη βάση αυτή έως και το 75% των αναγκών του στρατού τους στο Αφγανιστάν είναι φυσιολογικό να ανησυχούν τη γειτονική Κίνα. Μερικές εκατοντάδες χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Κιργιζία βρίσκονται πυρηνικές βάσεις της Κίνας, εγκαταστάσεις στρατιωτικών της εξοπλισμών. Η ρωσική "κατανόηση" στις αμερικανικές επιλογές στην Κεντρική Αία, εν ονόματι της μάχης κατά της τρομοκρατίας, αποτελεί ένα μεγάλο ερωτηματικό για τους «σοφούς» του Πεκίνου. Ποιους εξυπηρετούν οι προσπάθειες αποσταθεροποίησης στην Κιργιζία;
Όταν τον περασμένο Απρίλιο ανατράπηκε η υπό τον Μπακίεφ ηγεσία του Μπισκέκ, οι γνωστοί καλοθελητές έσπευσαν να πιστοποιήσουν το «οφθαλμοφανές». Είναι δουλειά της Μόσχας, αποφάνθηκαν. Ωστόσο, σήμερα, τρεις μήνες αργότερα, έχουμε εξελίξεις που διαψεύδουν το σενάριο αυτό. Διότι, σήμερα γίνεται η αποσταθεροποίηση, λίγο πριν το δημοψήφισμα για το νέο σύνταγμα που θα αλλάζει τελείως τη μορφή διακυβέρνησης την οποία είχε επιβάλει ο Μπακίεφ. Η προσωρινή ηγέτης Ρόζα Οτουμπάεβα καλεί συνεχώς τη Μόσχα να επέμβει στρατιωτικά, πλην όμως στο Κρεμλίνο δείχνουν αξιοζήλευτη εγκράτεια. Οι ναρκοβαρόνοι της περιοχής, Ουζμπέκοι, Κιργίζιοι, Αφγανοί κ.ά. άσχετα με την εθνικότητα, δεν έχουν κανέναν λόγο να αποκτήσουν στο «κεφάλι» τους μια σταθερή κυβέρνηση με οργανωμένο στρατό, αστυνομία, σώματα ασφαλείας. Η "γκρίζα" κατάσταση που επικρατούσε τους βόλευε, η αμερικανική παρουσία και οι αμέτρητες πτήσεις πάνω από τα κεφάλια τους, περισσότερο προστασία προσέφεραν παρά αβεβαιότητα για το «ευαγές» έργο τους.
Η διεθνική σύγκρουση που προκλήθηκε εύκολα ανάβει ξανά τα μίση και τους εχθρούς στον λεπτό ιστό της πολυεθνικής συμβίωσης, σε μία από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του πλανήτη, την κοιλάδα της Φεργκάνα. Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες που έδειξαν –μετά το αιματηρό τριήμερο των λεηλασιών– οι τοπικοί εθνικοί δημογέροντες. Κάποιοι «άγνωστοι» με μάσκες αποκαλύφθηκαν να πυροβολούν και να πυρπολούν σπίτια και καταστήματα Ουζμπέκων και Τατζίκων! Ήταν οπαδοί του πρώην προέδρου Μπακίεφ. Ήταν μόνο αυτοί ή και εκπρόσωποι όσων δεν επιθυμούν αλλαγή του στάτους κβο στην περιοχή; Μήπως οι οικονομικές – επιχειρηματικές επιλογές τοπικών παραγόντων συμπίπτουν τακτικά με τις γεωστρατηγικές επιδιώξεις μεγάλων «παικτών» (ΗΠΑ), ενώ ταυτόχρονα έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις χρόνιες πολιτικές μεγάλων γειτόνων (Ρωσία, Κίνα);
.jpg)
