Πόσο μεγάλο θα είναι το πετρελαϊκό σοκ του 2011;

 Οι πέντε τελευταίες μεγάλες παγκόσμιες υφέσεις έλαβαν χώρα μετά από μια μεγάλη αύξηση των διεθνών τιμών πετρελαίου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, συγκεκριμένα στη δεκαετία του 1970 και του 1990, η άνοδος των τιμών του πετρελαίου οφείλονταν σε περιορισμούς της προσφοράς, είτε από τον ίδιο τον ΟΠΕΚ, είτε εξαιτίας ενός πολέμου στη Μέση Ανατολή. Σε άλλες περιπτώσεις, για παράδειγμα το 2008, οφείλονταν σε μεγάλη αύξηση της ζήτησης.

Αλλά σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η παγκόσμια οικονομία δεν άντεξε τις υφεσιακές  επιπτώσεις των υψηλών τιμών ενέργειας. Και από τη στιγμή που οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου ξεπέρασαν ήδη τα 100 δολάρια το βαρέλι – βρέθηκαν δηλαδή 33% πιο ψηλά από ό,τι το περασμένο καλοκαίρι – είναι λογικό να φοβόμαστε ότι το νέο πετρελαϊκό σοκ μπορεί να πλήξει την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη. Οι τιμές του πετρελαίου πρέπει, ωστόσο, να ανέβουν κι άλλο και η άνοδος να κρατήσει πολύ περισσότερο χρόνο για να είναι δικαιολογημένοι αυτοί οι φόβοι.

Από τη στιγμή που οι μισές πετρελαιοπαραγωγικές μονάδες της Λιβύης ανέστειλαν τη λειτουργία τους, ο κίνδυνος ενός πετρελαϊκού σοκ έπαψε να είναι θεωρητικός. Σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις, το ήμισυ της λιβυκής παραγωγής που ανέρχεται σε 1.6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα έχει βγει εκτός κι αυτό προκάλεσε μια αύξηση στις τιμές του πετρελαίου κατά 14 δολάρια το βαρέλι από την περασμένη βδομάδα.

Η συνολική παραγωγή της Λιβύης αντιπροσωπεύει το 2% της παγκόσμιας παραγωγής και είναι σχετικά απίθανο να χαθεί σε μόνιμη βάση. Σύμφωνα με τον επικεφαλής των πετρελαϊκών κατανομών της Διεθνούς Επιτροπή Ενέργειας, τα πετρελαϊκά αποθέματα της Επιτροπής ανέρχονται σήμερα σε 1.6 δις βαρέλια και μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν για να υποστηρίξουν την παραγωγή άλλων 4 εκατ. βαρελιών την ημέρα για έναν ολόκληρο χρόνο αν χρειαστεί. Επιπλέον τούτου, το εν δυνάμει επιπλέον παραγωγικό δυναμικό των χωρών του ΟΠΕΚ εκτιμάται μεταξύ 4 και 6 εκατ. βαρελιών την ημέρα.

Είναι βέβαια αλήθεια, όπως πολλοί αναλυτές επισημαίνουν, ότι είναι δύσκολη η αύξηση της παραγωγής με ταχείς ρυθμούς, ενώ άλλοι παρατηρούν ότι ακόμα κι αυτή η αύξηση δεν μπορεί να υποκαταστήσει ορισμένους τύπους αργού πετρελαίου της λιβυκής παραγωγής. Από την άλλη μεριά όμως είναι γεγονός ότι τα πετρελαϊκά αποθέματα είναι σήμερα σε καλύτερη κατάσταση από το 2008, όταν οι τιμές είχαν εξακοντιστεί στα 145 δολάρια το βαρέλι. Και η επιπλέον παραγωγική ικανότητα του ΟΠΕΚ είναι σήμερα δύο φορές μεγαλύτερη από τότε. Από τη στιγμή που η Σαουδική Αραβία άρχισε να ενισχύει την παραγωγή της τους τελευταίους μήνες και από τη στιγμή που επιδιώκει την αύξηση των πετρελαϊκών εσόδων της προκειμένου να χρηματοδοτήσει την αύξηση των δημοσίων δαπανών που ανακοίνωσε προχτές, φαίνεται ότι υπάρχει επαρκής διαθέσιμη ποσότητα για να αντισταθμίσει τις όποιες ελλείψεις έχουν δημιουργηθεί.

Το θέμα όμως είναι ότι η πολιτική ‘μόλυνση’ της Μέσης Ανατολής αναπτύσσει τη δική της δυναμική, με αποτέλεσμα η αρχική υπόθεση ότι οι αραβικές εξεγέρσεις θα σταματούσαν στις πολυάνθρωπες φτωχές και χωρίς πετρέλαιο οικονομίες όπως η Αίγυπτος και δεν θα άγγιζαν τις πλούσιες πετρελαιοπαραγωγικές χώρες του Κόλπου να μοιάζει πια σαθρή. Πόσο ψηλά πρέπει επομένως να φτάσουν οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου ώστε να απειληθεί σοβαρά η παγκόσμια οικονομία;

Με τις σημερινές τιμές του πετρελαίου (ας πούμε 100 δολάρια το βαρέλι) η παγκόσμια κατανάλωση αργού αντιπροσωπεύει το 5% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Κατά συνέπεια μια περαιτέρω αύξηση του κόστους του πετρελαίου κατά 20 δολάρια το βαρέλι θα αυξήσει την παγκόσμια δαπάνη για πετρέλαιο κατά 1%. Το 1% αποτελεί μια εύλογη εκτίμηση του αρχικού αντίκτυπου που θα έχει η συγκεκριμένη άνοδος των τιμών πετρελαίου στις παγκόσμιες δαπάνες πλην ενεργειακού τομέα. Αν και τα έσοδα που ενεργειακού τομέα θα αυξηθούν ταυτόχρονα κατά το ίδιο ποσό και ποσοστό, είναι απίθανο να αυξηθεί άμεσα η δαπάνη των πετρελαιοπαραγωγών εταιριών και κρατών, επομένως η παγκόσμια ζήτηση θα πέσει περίπου κατά 1%.

Το τι θα γίνει μετά εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Οι πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις από την αρχική πτώση των δαπανών θα επιδεινώσει το αντίκτυπο, όπως άλλωστε θα έκανε κάθε σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής που θα εφαρμόζονταν με σκοπό τον έλεγχο των πληθωριστικών επιπτώσεων των υψηλότερων τιμών πετρελαίου. Επομένως το συνολικό αντίκτυπο θα ξεπεράσει το 1% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η δε ζημιά θα είναι διαφορετική, ανάλογη με τις οικονομίες. Για παράδειγμα η υψηλότερη ενεργειακή ένταση των αναδυόμενων οικονομιών συνεπάγεται ότι η αύξηση των τιμών του πετρελαίου κατά 20% θα τους στοιχίσει 1.1% του ΑΕΠ, ενώ στον αναπτυγμένο κόσμο να στοιχίσει 0.8% του ΑΕΠ.  Μεταξύ των ανεπτυγμένων οικονομιών, οι ΗΠΑ θα χάσουν τα περισσότερα (0.95% του ΑΕΠ), ενώ οι ευρωπαϊκές χώρες και η Γερμανία θα επωφεληθούν από την χαμηλότερης ενεργειακής έντασης οικονομία τους και θα χάσουν λιγότερα (0.52% του ΑΕΠ).

Είναι σημαντικό ωστόσο να έχουμε κατά νου ότι καμιά από αυτές τις επιπτώσεις δεν θα αποδειχθεί ιδιαίτερα επιβλαβής για την παγκόσμια οικονομία, εκτός κι αν η άνοδος των τιμών του πετρελαίου κρατήσει πολύ. Διαφορετικά οι καταναλωτές θα στραφούν στις αποταμιεύσεις τους προκειμένου να χρηματοδοτήσουν ό,τι θα αντιληφθούν ως προσωρινή αύξηση των τιμών της ενέργειας. Επομένως η σοβαρότητα κάθε πετρελαϊκού σοκ εξαρτάται όχι μόνο από το μέγεθος της βραχυπρόθεσμης αύξησης των τιμών του πετρελαίου αλλά και από τη διάρκεια αυτής της αύξησης

Αν χαράξουμε τρία σενάρια:

• Ένα αισιόδοξο σενάριο όπου οι τιμές του πετρελαίου επιστρέφουν σύντομα στα 80 δολάρια  το βαρέλι όπου ήταν το περασμένο καλοκαίρι, πριν αρχίσει η πολιτική αναταραχή στη Μέση Ανατολή. Στην περίπτωση αυτή το πετρελαϊκό σοκ του 2011 θα αποδειχθεί πάρα πολύ μικρό.

• Ένα μεσαίο σενάριο όπου το πετρέλαιο παραμένει στα 100 δολάρια το βαρέλι. Στην περίπτωση αυτή το πετρελαϊκό σοκ θα πάρει τις διαστάσεις που είχε στην περίοδο 2005 – 2006, όπου η παγκόσμια οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμούς της τάξης του 5%.

• Ένα απαισιόδοξο σενάριο όπου οι τιμές του πετρελαίου ανεβαίνουν στα 120 δολάρια το βαρέλι και παραμένουν εκεί για ένα χρόνο. Στην περίπτωση αυτή ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης θα μειωθεί κατά 2% και η παγκόσμια οικονομία θα πληγεί αποφασιστικά.

Πόσο πιθανό είναι να αυξηθούν οι τιμές του πετρελαίου στα 120 δολάρια το βαρέλι και να παραμείνουν εκεί για ένα ολόκληρο χρόνο; Ελάχιστα πιθανό, εκτός κι αν εκραγεί η Σαουδική Αραβία. Στην περίπτωση αυτή κάθε στοίχημα είναι χαμένο.

Σ10