«Από τη Σιμόν ντε Μποβουάρ και τον αγώνα για το δικαίωμα στην έκτρωση και την προφύλαξη των γυναικών φτάσαμε σε μία εποχή που γυναίκες 40, 50 και 60 χρόνων σαν μανιακές κυνηγούν να βρουν το νόημα της ζωής μέσα από την απόκτηση παιδιού. Μόνο που η μητρότητα δεν είναι η διαδικασία. Είναι το μετά. Μετά, τι κάνουμε;».
Είναι τα λόγια της Τζούλια Κρίστεβα, καθηγήτριας Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris VII, ψυχαναλύτριας, μέλους της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας των Παρισίων, γλωσσολόγου, κοινωνιολόγου, μυθιστοριογράφου, ενεργού φεμινίστριας, μαθήτριας της Σιμόν ντε Μποβουάρ, που ήρθε στην Αθήνα για να συμμετάσχει στο Διεθνές Φόρουμ Ψυχανάλυσης. Χθες το απόγευμα μίλησε και στο Μέγαρο Μουσικής με θέμα «Η γυναίκα στην ψυχανάλυση».
«Οι γυναίκες σήμερα κατακλύζονται από την επιθυμία για απόκτηση παιδιού», μάς λέει. «Χρησιμοποιούν κάθε δυνατότητα που τους προσφέρει απλόχερα η επιστήμη. Παλεύουν με μανία, πολλές φορές ακόμα και να υπερβούν τη φύση. Εξαντλούνται. Είτε το παιδί έρχεται ως η μόνη επιτυχία μιας γυναίκας που νιώθει ότι έχει αποτύχει στη ζωή είτε ως μία ακόμα επιτυχία μίας καριερίστριας, η σημερινή τάση για απόκτηση παιδιού έχει κάτι από φρενίτιδα και κίνητρα καθαρά ναρκισσιστικά. Αλλά η μητρότητα είναι το μετά. Είναι το να μπορείς να σκέφτεσαι μπαίνοντας στη θέση του άλλου, του παιδιού. Αυτό μου είχε πει η Αγία Τερέζα της Αβιλα, στην οποία αφιέρωσα το νέο μου βιβλίο, όταν τη ρώτησα τι είναι η συμβολική μητρότητα. «Είναι να μπορείς να μπαίνεις στη θέση του άλλου, να δέχεσαι, να καταλαβαίνεις την ετερότητά του».
Οπως η σχέση αναλυτή - αναλυόμενου;
«Ναι. Ο αναλυτής ενσαρκώνει τη συμβολική μητρότητα. Από τη μητρική διάσταση καλείται να μπει στη θέση του αναλυόμενου, να δει τα πράγματα από την πλευρά του και να τον βοηθήσει να λειτουργήσει ανεξάρτητα. Ο στόχος είναι ο αναλυόμενος να το αντιληφθεί. Καθώς όμως ο αναλυτής κάθεται σιωπηλός, όχι πολύ παρεμβατικός λόγω της διαδικασίας, παίρνει για τον αναλυόμενο τη θέση του μπαμπά ή της μαμάς. Και ο αναλυόμενος βιώνει την απαγόρευση, τον ευνουχισμό, τον σεξουαλικό περιορισμό. Στάδια στα οποία ο Λακάν έδωσε το όνομα του πατέρα ή συμβολικό. Επειδή ο αναλυόμενος είναι, λοιπόν, σε κατάσταση μεταβίβασης δεν μπορεί να βγει, να καταλάβει τη δουλειά του αναλυτή. Αυτός είναι ο στόχος».
«Το πάθος για τη μητρότητα» είναι η νέα σας ερευνητική δουλειά. Τι αναζητάτε;
«Μιλάμε στην ψυχανάλυση για τον ρόλο του πατέρα και λιγότερο για τον ρόλο της μητέρας. Απουσιάζει η εικόνα της λαϊκής, σύγχρονης μητέρας, μια εικόνα της που να μην είναι θρησκευτική-Παναγία.
Η μητέρα συμβολικά είναι ένας "φάκελος", ένα "κουτί". Η σχέση μητέρας-παιδιού είναι σχέση αγάπης και μίσους. Ο δεσμός είναι πολύ ισχυρός, ενστικτώδης, βιολογικός, σωματικός, αδιαμεσολάβητος. Η μητέρα μεταδίδει τη γλώσσα και τις αξίες. Σέβεται την αυτονομία του παιδιού, είναι αλληλέγγυα, δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να είναι ο εαυτός του. Για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζεται το παιδί να γίνει ξένος. Αν δεν το δει η μητέρα ως ξεχωριστή οντότητα, δεν θα μπορέσει το παιδί να γίνει ο εαυτός του. Χρειάζεται η μητέρα να κάνει επανεκκίνηση μετά τη γέννα, να υπερβεί το πάθος και να γίνει πηγή ελευθερίας. Η πλειονότητα των μητέρων τα καταφέρνουν. Ομως, με τις πιέσεις που βιώνουν στις μέρες μας, συχνά αποτυγχάνουν. "Το παιδί έρχεται από εμένα και είναι κομμάτι μου. Το λατρεύω", σκέφτονται. Στέκονται πάνω από το παιδί όχι ως αντικείμενο, αλλά ως ναρκισσιστικό έργο. Η ψευδαίσθηση αυτή των γυναικών με θυμώνει. Γι' αυτό έχουμε εγκληματικότητα, μητέρες που σκοτώνουν τα παιδιά τους. Αφού τα "έχουν", τα καταστρέφουν. Και δεν χρειάζεται να τα σκοτώσουν για να τα "σκοτώσουν". Τα σκοτώνουν ψυχικά. Ορισμένα γίνονται μέχρι και ψυχωσικά. Γι' αυτό θέλουμε την αποπαθοποιημένη -χωρίς πάθος- εικόνα της μητέρας. Ωστόσο, τα παιδιά καταφέρνουν να μιλήσουν, να πάνε σχολείο, μέχρι και πρόεδροι γίνονται... (γελάει). Δεν θα 'πρεπε όμως η μητρική αγάπη να βασίζεται στο κέρδος. Είναι αγάπη εξιδανικευμένη, που ενέχει την πλήρη παράδοση και αφοσίωση».
Ποιο το αντίκτυπο της οικονομικής κρίσης σε γυναίκες, άνδρες, στην οικογένεια;
«Η οικονομική κρίση μας πληγώνει, μας εξευτελίζει και αφήνει ανοιχτή την τρομακτική απειλή της κατάθλιψης. Ο ψυχικός κλονισμός διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η γυναίκα, που έχει διανύσει αρκετά χιλιόμετρα μέχρι σήμερα, έχει ταυτότητα και δύναμη. Εκείνη δομεί την οικογένεια και την ανακατασκευάζει όταν χρειάζεται. Η γυναικεία αντοχή είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο. Ωστόσο, δεν υπάρχουν δομές να βοηθήσουν τη γυναίκα, να την καθοδηγήσουν, να τη στηρίξουν όταν εκείνη ανήκει σε ευπαθείς ομάδες, όπως οι γυναίκες που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές ή είναι μετανάστριες.
Η θέση του άνδρα, από την άλλη, έχει αποδυναμωθεί. Τα συμπτώματα αυτής της αποδυνάμωσης είναι η ανάπτυξη της ομοφυλοφιλίας και η καταφυγή σε πνευματικές πρακτικές (θρησκεία κ.ά.)». *
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΠΥΠΙΑ
.jpg)
