Μαστίγιο πιστωτών σε πολιτικούς-τραπεζίτες

Άμεση πολιτική λύση για να επιβληθεί το νέο μνημόνιο τον Μάιο χωρίς ανεξέλεγκτες αντιδράσεις αξιώνουν ΔΝΤ και Ευρώπη – «Σπάστε αυγά στο τραπεζικό σύστημα, θέτει σε κίνδυνο το πρόγραμμα σταθεροποίησης», επιτάσσει το Ταμείο – Ανοικτή συζήτηση στην Ευρώπη για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους το 2013

Η αδυναμία του πολιτικού συστήματος και της κρατικής μηχανής να διαχειριστούν τις πιέσεις από την εφαρμογή του ακόμη σκληρότερου οικονομικού προγράμματος, που θα πρέπει να έχει εγκριθεί μέσα στον Μάιο, αλλά και ο κίνδυνος να καταρρεύσει πλήρως η τραπεζική χρηματοδότηση της οικονομίας, παρασύροντας σε εκτροχιασμό το σταθεροποιητικό πρόγραμμα κινητοποιούν τους επίσημους πιστωτές της χώρας, που πιέζουν στο προσκήνιο και παρασκήνιο πολιτικούς και τραπεζίτες για άμεσες και επώδυνες λύσεις.

Η πολιτική ηγεσία της χώρας θα αισθάνεται όλο και εντονότερα το… μαστίγιο των επίσημων πιστωτών στις οκτώ εβδομάδες που μεσολαβούν μέχρι την καταληκτική προθεσμία για την έγκριση από τη Βουλή του «αιματηρού» οικονομικού προγράμματος της περιόδου 2012-2015. Την ίδια περίοδο, το τραπεζικό σύστημα θα βρίσκεται σε ασφυκτική πίεση για να αποδεχθούν οι τραπεζίτες την αναπόφευκτη απώλεια προνομίων, στην οποία οδηγεί η αναγκαία, όσο και επώδυνη αναδιάρθρωση του συστήματος, που θα πρέπει να ολοκληρωθεί το αργότερο ως το τέλος του έτους.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αναλύει στην τελευταία του αξιολόγηση της ελληνικής οικονομίας τους τρεις κινδύνους που απειλούν να εκτροχιάσουν το πρόγραμμα σταθεροποίησης, υπογραμμίζοντας με έμμεσο, αλλά αρκούντως σαφή τρόπο, την ανάγκη να ληφθούν άμεσα μέτρα αποτροπής από πολιτικούς και τραπεζίτες:

n  Ο πρώτος και σοβαρότερος κίνδυνος είναι να μην μπορέσουν η κυβέρνηση, το πολιτικό σύστημα ευρύτερα και ο «παράλυτος»  διοικητικός μηχανισμός του κράτους να εφαρμόσουν χωρίς αποκλίσεις, σε ένα ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα και εν μέσω έντονων αντιδράσεων το βαρύτατο σταθεροποιητικό πρόγραμμα. Ένα πρόγραμμα, που θα απαιτήσει πρόσθετα μέτρα για εξοικονόμηση 8% του ΑΕΠ μέχρι και το 2014, αλλά και την εφαρμογή ενός από τα πιο φιλόδοξα σχέδια ιδιωτικοποιήσεων όλων των εποχών, που πλησιάζει σε εισπρακτικό στόχο (20% του ΑΕΠ) το αντίστοιχο πρόγραμμα που εφάρμοσε η Ουγγαρία μετά την πτώση του τείχους και είναι συντριπτικά μεγαλύτερο από το αντίστοιχο πρόγραμμα της Αργεντινής, σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει το Ταμείο.

n  Ο δεύτερος κίνδυνος είναι να παραμείνει η χώρα αποκλεισμένη από τις αγορές ακόμη και αν εφαρμόσει με συνέπεια την «πικρή» συνταγή του Ταμείου, κάτι που το ΔΝΤ θεωρεί πλέον αρκετά πιθανό, παρότι το αρχικό μνημόνιο όριζε ότι η χώρα θα επέστρεφε στις αγορές το αργότερο το 2012.

n  Ο τρίτος κίνδυνος είναι να καταρρεύσει με μεγαλύτερη ταχύτητα από κάθε προσδοκία η τραπεζική χρηματοδότηση της οικονομίας, παρασύροντας τη χώρα σε μια ύφεση πολύ βαθύτερη από το αναμενόμενο και εκτροχιάζοντας τους στόχους του προγράμματος σταθεροποίησης. Το Ταμείο ανησυχεί για το ενδεχόμενο να μείνουν εκτός αγορών οι ελληνικές τράπεζες για μεγάλη περίοδο, ακολουθώντας το Δημόσιο στον αποκλεισμό του από τις αγορές, με συνέπεια να υποχρεωθούν να μειώσουν με μεγάλη ταχύτητα το δανεισμό και το ενεργητικό τους (deleveraging), προκαλώντας ασφυξία στην πραγματική οικονομία.

Ποιες λύσεις αξιώνουν

Μέσα από επίσημα και ανεπίσημα κανάλια, οι επίσημοι πιστωτές της χώρας, που αποδέχθηκαν την επιμήκυνση του ελληνικού δανείου, τη μείωση των επιτοκίων και τη στήριξη της Ελλάδας από το EFSF το 2012, αν παραμείνει αποκλεισμένη από τις αγορές, αξιώνουν άμεσες λύσεις σε δύο πεδία:

n  Η κυβέρνηση και το πολιτικό σύστημα συνολικότερα καλούνται μέσα σε λίγες εβδομάδες να βρουν μια λύση, ώστε να υπάρχουν επαρκείς πολιτικές εγγυήσεις, ότι το πρόγραμμα του Μαΐου δεν θα εκτροχιασθεί από τις πολιτικές αντιδράσεις, που θα τροφοδοτήσουν και την κοινωνική αναταραχή. Προς την κατεύθυνση αυτή, ζητούν από την κυβέρνηση να «καθαρίσει» το πολιτικό τοπίο, είτε εξασφαλίζοντας την ανοχή της αξιωματικής αντιπολίτευσης και άλλων πολιτικών δυνάμεων στο «νέο μνημόνιο», είτε ακόμη και με  προσφυγή στις κάλπες, για να σχηματισθεί μια κυβέρνηση «εθνικής σωτηρίας». Σε κάθε περίπτωση, οι πιστωτές μας εκτιμούν, ότι αν και το «νέο μνημόνιο» περάσει από τη Βουλή με αρνητική ψήφο της αξιωματικής αντιπολίτευσης και μια νέα αναταραχή στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, όπως συνέβη τον περασμένο Μάιο με το πρώτο μνημόνιο, πολύ γρήγορα θα εξαντληθεί το πολιτικό κεφάλαιο που απαιτείται για να προωθηθούν οι μεταρρυθμίσεις-σοκ και θα είναι θέμα χρόνου το «βάλτωμα» του προγράμματος, που θα έφερνε κυβέρνηση και πιστωτές αντιμέτωπους με το αδιανόητο, δηλαδή τη μη εκταμίευση κάποιας δόσης του δανείου και την έναρξη μιας ανεξέλεγκτης διαδικασίας πτώχευσης της χώρας.

n  Οι τραπεζίτες καλούνται να παραμερίσουν τις αντιστάσεις τους στις συγχωνεύσεις κορυφής και να δημιουργήσουν νέα τραπεζικά σχήματα, που θα έχουν καλύτερη αξιολόγηση από τις αγορές συγκριτικά με το Ελληνικό Δημόσιο και θα μπορέσουν να διεκδικήσουν την επιστροφή τους στη διατραπεζική, ακόμη και αν το Δημόσιο παραμείνει αποκλεισμένο από τις αγορές κεφαλαίου. Προς την κατεύθυνση αυτή ασκούνται πανταχόθεν ισχυρές πιέσεις στη διοίκηση της Alpha Bank να αποδεχθεί την πρόταση «γάμου» από την Εθνική, αλλά προς το παρόν η διοίκηση της δεύτερης μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας αντιστέκεται σθεναρά, χαρακτηρίζοντας με κάθε επισημότητα το deal «νεκρό». Αν τελικά το deal δεν προχωρήσει, η επόμενη εναλλακτική για μια μεγάλη συγχώνευση θα ήταν ένας «γάμος» της Alpha με την Eurobank και προς αυτή την κατεύθυνση αρχίζει και πάλι να ανακινείται η σεναριολογία για σύγκλιση δυνάμεων. Όπως και να’ χει, οι επίσημοι πιστωτές της χώρας διαπιστώνουν, ότι μόνο αν το τραπεζικό σύστημα εφαρμόσει το δικό του «μνημόνιο» με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα μεγαλύτερη από το Δημόσιο θα μπορέσει να γίνει μέρος της λύσης του ελληνικού προβλήματος. Αλλιώς, οδηγούμαστε σε μακρά, γρήγορη και επώδυνη απομόχλευση, με επικίνδυνες συνέπειες για την οικονομία, εκτιμούν οι επίσημοι πιστωτές, όπως φαίνεται καθαρά και από την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ.

Συζητούν για το «κούρεμα»

Εν τω μεταξύ, το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους συζητούν ανοικτά πλέον στην ευρωζώνη, αλλά ακόμη και στην Μ. Βρετανία, την ώρα που η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να… ζήσει το μύθο της, ότι μπορεί να αποφύγει την αναδιάρθρωση του χρέους. Ο Γερμανός οικονομολόγος και σύμβουλος της Μέρκελ, Λαρς Φελντ, επανέλαβε χθες, ότι χωρίς αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους δεν μπορεί να υπάρξει λύση, προσθέτοντας έτσι άλλη μια φωνή σε αυτές που συζητούν ανοικτά το «κούρεμα» πιστωτών το 2013:

n  Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Οικονομικής Σταθερότητας (EFSF), ο Γερμανός Κλάους Ρέγκλινγκ, δήλωσε αυτή την εβδομάδα σε επιτροπή του γερμανικού Κοινοβουλίου, ότι είναι πολύ νωρίς για να κριθεί αν χρειάζεται ή όχι μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο, ενώ ως τώρα ήταν σταθερός στις δημόσιες τοποθετήσεις του, δηλώνοντας κατηγορηματικά ότι δεν θα χρειασθεί αναδιάρθρωση.

n  Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Citi, Γουίλεμ Μπίτερ, που έχει υπηρετήσει στο παρελθόν και στην Τράπεζα της Αγγλίας, ήταν απολύτως κατηγορηματικός στην εκτίμησή του (μιλώντας στο “Bloomberg”), ότι ο μόνος τρόπος για να λήξει η κρίση χρέους στην Ευρώπη θα είναι να συνδυασθεί η αναδιάρθρωση χρεών σε δύο χώρες (Ελλάδα, Ιρλανδία) με μέτρα ουσιαστικής ενίσχυσης των κεφαλαίων των ευρωπαϊκών τραπεζών, για να μπορέσουν να αντέξουν στις πιέσεις. Τα μέτρα που λαμβάνονται ως τώρα, τόνισε ο Μπίτερ, απλώς μεταθέτουν χρονικά το πρόβλημα, χωρίς να το λύνουν.

n  Η βρετανική Financial Services Authority (FSA), που έχει την ευθύνη εποπτείας του τραπεζικού κλάδου, ανακοίνωσε χθες ότι οι βρετανικές τράπεζες είναι σήμερα σε πολύ καλύτερη κατάσταση, συγκριτικά με την εποχή κορύφωσης της κρίσης, αλλά θα πρέπει να ενισχύσουν την κεφαλαιακή τους βάση, καθώς αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους, όπως η αναδιάρθρωση χρέους χωρών της περιφέρειας της ευρωζώνης.

Οι όροι της ΕΚΤ

Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έδωσε με ανακοίνωσή της την έγκρισή της στα σχέδια των ηγετών της ευρωζώνης για την ενίσχυση των διαθέσιμων κεφαλαίων του μόνιμου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), ο οποίος θα τεθεί σε λειτουργία από τον Ιούνιο του 2013 και μετά. Στο ESM οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν εξαιρετικά πιθανό ότι θα χρειασθεί να προσφύγει το 2013 η Ελλάδα, μόλις λήξει το σημερινό μνημόνιο, για να λάβει νέο δάνειο, καθώς θα παραμένει αποκλεισμένη από την αγορά, λόγω υψηλού χρέους.

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΚΤ «δείχνει» με την ανακοίνωσή της προς την κατεύθυνση της αναδιάρθρωσης του χρέους όσων χωρών ζητήσουν δάνειο από το ESM, χωρίς να έχουν αποδεδειγμένα τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουν με βιώσιμο τρόπο το χρέος τους. Η ΕΚΤ ζητά να καθιερωθούν ισχυρές ασφαλιστικές δικλίδες στη λειτουργία του ESM, με κυριότερη την εμπλοκή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην αξιολόγηση της φερεγγυότητας των χωρών που θα ζητούν δάνεια από το μόνιμο μηχανισμό. Εκτός απίθανου απροόπτου, δηλαδή να έχει συντελεστεί στο μεταξύ κάποιο οικονομικό θαύμα στην Ελλάδα, η χώρα μας θεωρείται από τους αναλυτές ότι θα είναι αδύνατο να περάσει το 2013 ένα αυστηρό τεστ φερεγγυότητας με τα κριτήρια του ΔΝΤ, γι’ αυτό και θα χρειασθεί να μειωθεί το χρέος της πριν πάρει δάνειο από το ESM, με ένα «κούρεμα» των πιστωτών, που θα καθιστά βιώσιμη την εξυπηρέτηση του χρέους.

Επιπλέον, η ΕΚΤ τονίζει, ότι για τα δάνεια που θα χορηγούνται από το ESM θα πρέπει να ακολουθούνται ευλαβικά οι ίδιες διαδικασίες διαπραγμάτευσης και αυστηρής επιτήρησης, που εφαρμόζονται από το ΔΝΤ στα δικά του προγράμματα. Συνεπώς, η ΕΚΤ ζητά για την Ελλάδα και όσες άλλες χώρες ζητήσουν στήριξη από το ESM, να υποβληθούν εκ νέου στις διαδικασίες που εφαρμόσθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με το μνημόνιο, που επιτηρείται κατά την εφαρμογή του από το ΔΝΤ.

Ουσιαστικά, δηλαδή, η Ευρώπη συζητά ανοικτά το ενδεχόμενο το μνημόνιο και τα μέτρα χρηματοδοτικής στήριξης της Ελλάδας (επιμήκυνση, μείωση επιτοκίου δανεισμού) να μην οδηγήσουν τη  χώρα πίσω στις αγορές, αλλά σε μια αναδιάρθρωση του χρέους το 2013. Αυτό επιβεβαιώνει την εκτίμηση των περισσότερων αναλυτών, ότι η Ελλάδα εξήλθε στρατηγικά ηττημένη από την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του Eurogroup, παρά το πανηγυρικό κλίμα που επιχείρησε να δημιουργήσει η κυβέρνηση για την επιμήκυνση και τη μείωση του επιτοκίου του δανείου των 110 δις. ευρώ: αυτό που μένει από τη Σύνοδο και θα επηρεάσει με επώδυνο τρόπο την οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας τα επόμενα χρόνια είναι το μεγαλοπρεπές «όχι» της Άνγκελα Μέρκελ στην ελληνική έκκληση για βοήθεια των εταίρων μας στη μείωση του χρέους, το οποίο οδηγεί τη χώρα με μαθηματική βεβαιότητα στην ελεγχόμενη χρεοκοπία το 2013.

Στρατηγική ήττα

Αυτό που χάθηκε για την Ελλάδα και αποτελεί την ιστορική, στρατηγική ήττα αυτής της Συνόδου, ήταν η ευκαιρία για μια ευρωπαϊκή στήριξη στη μόνη πραγματικά σημαντική προσπάθεια της χώρας, δηλαδή στην προσπάθεια μείωσης του χρέους, το οποίο θα μας κρατά αποκλεισμένους από τις αγορές, όσο και αν επιμηκυνθεί το δάνειο των 110 δις. ευρώ, ή μειωθεί το επιτόκιό του.

Το βασικό σενάριο αυτής της συμβολής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη μείωση του χρέους αξίζει να θυμίσουμε ότι είχε συνταχθεί από δύο πολύ σημαντικές προσωπικότητες του ευρωπαϊκού «παιχνιδιού»: τον Γάλλο επικεφαλής της ΕΚΤ, Ζαν Κλωντ Τρισέ, και τον Γερμανό επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Οικονομικής Σταθερότητας, Κλάους Ρέγκλινγκ: σε μία εκδοχή του το σενάριο προέβλεπε απευθείας αγορές ελληνικών ομολόγων από το EFSF από τη δευτερογενή αγορά ομολόγων, στην άλλη τη χρηματοδότηση της Ελλάδας με καλούς όρους από το EFSF, για να αγοράσει η Αθήνα τα ομόλογά της. Και στις δύο περιπτώσεις, η αγορά ομολόγων στις χαμηλές τρέχουσες τιμές θα ισοδυναμούσε με ένα «κούρεμα» χρέους, που τόση ανάγκη έχει η Ελλάδα.

Τίποτε από αυτά, όμως, δεν κατάφερε να επιτύχει ο πρωθυπουργός στις 11 Μαρτίου και όλη η προσπάθεια για τη μείωση του χρέους πέφτει πλέον στην «πλάτη» της ελληνικής κυβέρνησης, η οποία ανέλαβε την υποχρέωση να ξεπουλήσει όπως-όπως δημόσια περιουσία για να συγκεντρώσει το απίθανο ποσό των 50 δις. ευρώ και με αυτό να επαναγοράσει χρέος.

Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούσαν, ότι ακόμη και με την εφαρμογή του σχεδίου Τρισέ-Ρέγκλινγκ, η μείωση του ελληνικού χρέους θα ήταν μεν ορατή, αλλά όχι και ικανή για την αποτροπή της ελεγχόμενης χρεοκοπίας. Τώρα που ακόμη και αυτή η μικρή, σε σχέση με το τεράστιο χρέος μας, ευρωπαϊκή βοήθεια έχει οριστικά χαθεί, οι αγορές θα πρέπει να πεισθούν, ότι μια ελληνική κυβέρνηση μπορεί να συγκεντρώσει 50 δις. ευρώ από ιδιωτικοποιήσεις, δηλαδή δυο φορές περισσότερα από όσα συγκέντρωσαν από αυτή την πηγή όλες οι κυβερνήσεις από το ’90 και μετά, με ορισμένες από αυτές να περνούν μεγάλες πολιτικές περιπέτειες, ή και να καταρρέουν (βλ. κυβέρνηση Μητσοτάκη το 1993) υπό το βάρος των κατηγοριών για «ξεπούλημα δημόσιου πλούτου».

Προφανώς ουδείς θα πιστέψει ότι το αδιανόητο ξαφνικά έγινε απλό και εφικτό. Γι’ αυτό και οι αγορές δεν πρόκειται να πεισθούν, ότι η Ελλάδα μπορεί να μειώσει το χρέος της μέχρι τη λήξη του μνημονίου τόσο, ώστε να αποφύγουν οι ιδιώτες πιστωτές της το «κούρεμα» απαιτήσεων, που θα έλθει ως συνέπεια της νέας υποχρεωτικής προσφυγής της χώρας, αυτή την φορά στο μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας, για ένα νέο δάνειο. Γι’ αυτό και η αποτυχία της κυβέρνησης να εξασφαλίσει τη βοήθεια της Ευρώπης για τη μείωση του χρέους ίσως αποδειχθεί η μεγαλύτερη στρατηγική ήττα της χώρας στη διάρκεια του «ελληνικού δράματος»…

Σ10