Στα τέλη του 19ου αιώνα, στις έρευνες που πραγματοποιούσε για τη χολέρα σε κοτόπουλα, ο Λουί Παστέρ μόλυνε τα πειραματόζωα με βακτήρια, πιστεύοντας ότι θα τα σκοτώσει. Εκανε λάθος: όχι μόνο τα κοτόπουλα επέζησαν, αλλά επιπλέον ενισχύθηκε το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Κάνοντας, όμως, αυτό το λάθος ανακάλυψε ένα εμβόλιο. Από ένα λάθος του Αλέξανδρου Φλέμινγκ, γεννήθηκε η πενικιλίνη και σε ένα λάθος οφείλουμε την ύπαρξη του φούρνου μικροκυμάτων, των ελαστικών των αυτοκινήτων αλλά και της τηγανιτής πατάτας. Από τον κανόνα δεν ξέφυγε ούτε ο Αλβέρτος Αϊνστάιν. Από τα 180 επιστημονικά άρθρα που δημοσίευσε τουλάχιστον καμιά σαρανταριά περιείχαν σημαντικά λάθη.
Γιατί λοιπόν πρέπει να στερείται η δυνατότητα στα παιδιά να κάνουν λάθη; Για να προσεγγίσουν οι νέοι την επιστήμη δεν πρέπει να μάθουν από μικρότερη ηλικία να τολμούν, να πειραματίζονται να προτείνουν νέες ιδέες, να τους δοθούν τελικά περιθώρια στο λάθος; Γιατί πρέπει να διδάσκονται ότι «λάθος» σημαίνει απόκλιση από τον ορθό δρόμο και τίποτε περισσότερο;
Αυτά τα ερωτήματα βρίσκονται πίσω από το «Φεστιβάλ του Λάθους» που άνοιξε προχθές τις πύλες του στο Παρίσι, στην έδρα της φημισμένης σχολής Ecole Normale Superiere. Το μότο αυτού του πρωτότυπου φεστιβάλ είναι ότι κανένας επιστήμονας δεν έφτασε σε μια μεγάλη ανακάλυψη χωρίς να διασχίσει πρώτα μια θάλασσα από λανθασμένες υποθέσεις και λανθασμένα συμπεράσματα. Οι επισκέπτες του Φεστιβάλ μαθαίνουν ότι ο υγιής σκεπτικισμός είναι καλοδεχούμενος ακόμη και για τα πιο προφανή πράγματα και ότι σε ένα σωστό συμπέρασμα μπορεί να φτάσει κανείς μέσα από διαφορετικούς δρόμους. «Για την πλειονότητα των αντικειμένων που μας περιβάλλουν δεν υπάρχει μια “ορθή χρήση” και μόνο. Η φαντασία και η ικανότητα στην καινοτομία είναι προσόντα που πρέπει να καλλιεργήσουμε», εξηγεί στην εφημερίδα La Repubblica ο Τζιρόλαμο Ραμούνι, ένας από τους εμπνευστές του Φεστιβάλ και καθηγητής στο γαλλικό Εργαστήρι Τεχνών και Επαγγελμάτων.
Η είσοδος στο «Φεστιβάλ του Λάθους» είναι δωρεάν για τους επισκέπτες. Σκοπός των διοργανωτών στη φετινή έκδοση είναι να σπάσουν το λογικό κρίκο που συνδέει τα λάθη με τους κακούς βαθμούς στα διαγωνίσματα και να αποδείξουν ότι μια λανθασμένη απάντηση δεν έχει μόνο μια όψη. Η διοργάνωση του Φεστιβάλ κρίθηκε απαραίτητη έπειτα από έρευνα του ΟΑΣΕ που έδειξε ότι Γάλλοι μαθητές προτιμούν να μην σηκώνουν το χέρι τους για να απαντήσουν σε μια ερώτηση όταν φοβούνται ότι θα κάνουν λάθος. «Ως επιστήμη - διευκρινίζει ο Τζιρόλαμο Ραμούνι - δεν εννοούμε μόνο τα μαθηματικά και τη φυσική αλλά και τους ανθρωπιστικούς κλάδους. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν πόσο σημαντικό είναι να αναγνωρίζουν τα λάθη τους χωρίς να ντρέπονται, να λένε “έκανα λάθος, πρέπει να αλλάξω δρόμο”. Ο διάλογος, η συζήτηση και η σύγκριση είναι οι βασικοί πυλώνες της επιστήμης, αλλά και ένα από τα βασικά συστατικά της κοινωνικής συμβίωσης».
Το να διορθώνεις ένα παιδί που αναποδογυρίζει το καλαθάκι των αχρήστων για να το χρησιμοποιήσει ως κάθισμα, σημαίνει ότι αποστειρώνεις τη φαντασία του, ότι το αναγκάζεις να κινηθεί σύμφωνα με κανόνες που τέθηκαν από καθαρή διανοητική οκνηρία, επισημαίνει ο Γάλλος καθηγητής. Πολύ συχνά, προσθέτει, η διδασκαλία στα σχολεία επικεντρώνεται στην επανάληψη του “σωστού ορισμού” και τα κουίζ των πολλαπλών απαντήσεων που χρησιμοποιούνται όλο και πιο συχνά στην εκπαίδευση είναι μια πραγματική φυλακή για τη δημιουργική φαντασία. Γι’ αυτό στο φεστιβάλ του λάθους και των παραδόξων της λογικής τίποτε δεν είναι αδύνατο για τα παιδιά. Ακόμη και να γεμίσουν ένα ποτήρι με νερό χωρίς να ρίξουν τίποτε μέσα.
Η είσοδος στο «Φεστιβάλ του Λάθους» είναι δωρεάν για τους επισκέπτες. Σκοπός των διοργανωτών στη φετινή έκδοση είναι να σπάσουν το λογικό κρίκο που συνδέει τα λάθη με τους κακούς βαθμούς στα διαγωνίσματα και να αποδείξουν ότι μια λανθασμένη απάντηση δεν έχει μόνο μια όψη. Η διοργάνωση του Φεστιβάλ κρίθηκε απαραίτητη έπειτα από έρευνα του ΟΑΣΕ που έδειξε ότι Γάλλοι μαθητές προτιμούν να μην σηκώνουν το χέρι τους για να απαντήσουν σε μια ερώτηση όταν φοβούνται ότι θα κάνουν λάθος. «Ως επιστήμη - διευκρινίζει ο Τζιρόλαμο Ραμούνι - δεν εννοούμε μόνο τα μαθηματικά και τη φυσική αλλά και τους ανθρωπιστικούς κλάδους. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν πόσο σημαντικό είναι να αναγνωρίζουν τα λάθη τους χωρίς να ντρέπονται, να λένε “έκανα λάθος, πρέπει να αλλάξω δρόμο”. Ο διάλογος, η συζήτηση και η σύγκριση είναι οι βασικοί πυλώνες της επιστήμης, αλλά και ένα από τα βασικά συστατικά της κοινωνικής συμβίωσης».
Το να διορθώνεις ένα παιδί που αναποδογυρίζει το καλαθάκι των αχρήστων για να το χρησιμοποιήσει ως κάθισμα, σημαίνει ότι αποστειρώνεις τη φαντασία του, ότι το αναγκάζεις να κινηθεί σύμφωνα με κανόνες που τέθηκαν από καθαρή διανοητική οκνηρία, επισημαίνει ο Γάλλος καθηγητής. Πολύ συχνά, προσθέτει, η διδασκαλία στα σχολεία επικεντρώνεται στην επανάληψη του “σωστού ορισμού” και τα κουίζ των πολλαπλών απαντήσεων που χρησιμοποιούνται όλο και πιο συχνά στην εκπαίδευση είναι μια πραγματική φυλακή για τη δημιουργική φαντασία. Γι’ αυτό στο φεστιβάλ του λάθους και των παραδόξων της λογικής τίποτε δεν είναι αδύνατο για τα παιδιά. Ακόμη και να γεμίσουν ένα ποτήρι με νερό χωρίς να ρίξουν τίποτε μέσα.
Κείμενο: Π. Δημητρολόπουλος
ΑΠΕ
