Όταν το 1922 ο Γεράσιμος Καραμέλης έφτασε στην Αργολίδα από την Κίο της Μικράς Ασίας αντίκρισε έναν τόπο με πολλές μουριές, μια βρυσούλα, τη Ζωοδόχο Πηγή και πολλά νερά. Η περιοχή τού θύμισε πολύ την πατρίδα του. Έτσι, όντας ο ίδιος ο πρώτος πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία στην Πελοπόννησο, πρότεινε να χτιστεί εκεί η Νέα Κίος. Οι πρόσφυγες άρχισαν να καταφθάνουν ο ένας μετά τον άλλο και βρήκαν καταφύγιο σε ένα μεγάλο κτήριο, μήκους 186 μέτρων, που είχε κατασκευαστεί περί το 1830 και αποτέλεσε το ιπποφορβείο του Όθωνα. Τότε, άλλωστε, πρωτεύουσα της Ελλάδας ήταν το Ναύπλιο, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου πέντε χιλιομέτρων.
«Δεν είναι τυχαίο ότι, σε αυτό το κτήριο "πρωτοακούμπησαν" όσοι κατέφτασαν στην περιοχή από την Κίο της Μικράς Ασίας. Το παλιό ιπποφορβείο δεν λειτουργούσε. Τοποθετήθηκαν πρόχειρα χωρίσματα και εκεί εγκαταστάθηκε ο πρώτος πυρήνας των προσφύγων έως ότου χτιστούν τα σπίτια τους -ώσπου να γίνει η Νέα Κίος- για να στεγάσει τον πόνο της προσφυγιάς και τις ελπίδες για το μέλλον», λέει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο σημερινός της δήμαρχος, Γιώργος Μανινής.
Το συγκεκριμένο κτήριο έμελλε να σημαδέψει την ιστορία του τόπου. Όπως διηγείται ο γιος του Γεράσιμου Καραμέλη, Τάσος, εκεί φιλοξενήθηκε λίγα χρόνια αργότερα, ο συνεταιρισμός, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του πατέρα του.
«Το 1922, που ήρθε ο πατέρας μου σε αυτήν την περιοχή, είχε γράψει στην εφημερίδα, το «Σύνταγμα» ότι, υπάρχουν πολλές μουριές και μπορεί να αναπτυχθεί η γεωργία και η κτηνοτροφία. Η σκέψη ήταν να λειτουργήσει ένα εργοστάσιο, που θα απασχολήσει τους κατοίκους της Νέας Κίου. Η κοινότητα δημιουργήθηκε το 1926 και λίγο αργότερα, ο Γεράσιμος Καραμέλης και άλλοι δύο Ναυπλιώτες έφτιαξαν τον συνεταιρισμό. Το κράτος παραχώρησε το κτήριο του παλιού ιπποφορβείου στον συνεταιρισμό και το 1930 τέθηκε σε λειτουργία το εργοστάσιο κονσερβοποιίας ντομάτας και ντοματοπελτέ με την επωνυμία "Πελαργός"», λέει.
Ο Τάσος Καραμέλης μιλά για την επιτυχία του συνεταιρισμού και του εργοστασίου. Θυμάται ότι εκεί έφταναν μεγάλες ποσότητες λευκοσιδήρου για την κατασκευή των κουτιών που θα γέμιζαν με ντομάτες ή πελτέ και θα προωθούνταν στην πώληση: «Ήμουν πιτσιρίκος και έβλεπα τα καΐκια να φέρνουν λευκοσίδηρο μέχρι το εργοστάσιο. Οι βάρκες έφταναν ως την άκρη του κτηρίου και κουβαλούσαμε τις κούτες στο εσωτερικό του. Μετά το 1940 βελτιώθηκαν οι δρόμοι και έτσι οι μεταφορές έγιναν πιο εύκολες».
Αναφέρεται με θαυμασμό και στις Κιώτισσες προσφυγοπούλες: «Μπορώ να δηλώσω ότι ήταν οι καλύτερες εργάτριες, που είδα σε όλη τη διάρκεια ζωής του "Πελαργού". Διακρίνονταν για την εργατικότητα, την ευγένεια και τον πολιτισμό τους».
Ωστόσο, τα θεμέλια του παλιού ιπποφορβείου και στη συνέχεια εργοστασίου του «Πελαργού» δεν άντεξαν για πολύ ακόμη. Το 1955, το κτήριο καταστράφηκε και στη θέση του δημιουργήθηκε ένα νέο, σύγχρονο εργοστάσιο, που καλύπτει έκταση επτά στρεμμάτων. Ακολούθησαν αρκετά χρόνια σημαντικής παραγωγικής δραστηριότητας, που επεκτάθηκε και σε άλλα προϊόντα, πέραν της ντομάτας. Η ύφεση ήρθε μετά τη δεκαετία του΄90. Ο Τάσος Καραμέλης πούλησε το κτήριο και το 1992 οι μηχανές του «Πελαργού» έπαψαν να λειτουργούν.
Ο χώρος του «ξαναζωντάνεψε» μόλις πριν τρία χρόνια, στις εκδηλώσεις που διοργάνωσε ο δήμος Νέας Κίου, για τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την ίδρυσή του. «Η καμινάδα φωτίστηκε, το εργοστάσιο "γέμισε" από κόσμο, εκδηλώσεις πολιτισμού και θεατρικές παραστάσεις. Ήταν η πρώτη ενεργή προσπάθεια της δημοτικής αρχής να αξιοποιήσει τον "Πελαργό" και να δημιουργήσει έναν χώρο πολιτισμού, ένα μικρό Γκάζι, σαν αυτό της Αθήνας», λέει ο δήμαρχος.
Άλλωστε, όπως τονίζει, το ιστορικό φορτίο της Νέας Κίου είναι μεγάλο, καθώς είναι ο μόνος δήμος με προσφυγική καταγωγή σε όλη την Πελοπόννησο. «Οι περισσότερες προσφυγικές περιοχές βρίσκονται στη Βόρεια Ελλάδα και την Αττική. Αυτή την ιδιαιτερότητα παλεύουμε να τη διατηρήσουμε έως σήμερα. Προσπαθούμε μέσα από τις αλησμόνητες πατρίδες της Μικράς Ασίας να βρίσκουμε καθημερινή πηγή έμπνευσης και δημιουργίας», σημειώνει ο κ. Μανινής και τονίζει ότι βρίσκονται σε εξέλιξη οι προσπάθειες εξασφάλισης χρηματοδότησης για την αγορά του χώρου του εργοστασίου του «Πελαργού».
Ο δήμαρχος μιλά με θλίψη για τον θάνατο, πριν από λίγους μήνες, της τελευταίας προσφυγοπούλας από την Κίο της Μικράς Ασίας. «Δυστυχώς, αυτή η γενιά που είχε ζωντανές τις αναμνήσεις, χάθηκε. Τώρα πια, προσπαθούμε να εμπνεύσουμε την ιστορία στους νέους ανθρώπους για να μην κοπεί το νήμα της παράδοσης», λέει και προσθέτει: «Η ιστορία ενός κράτους είναι όπως οι καθρέφτες του αυτοκινήτου. Χωρίς αυτούς οδηγούμε στα τυφλά και μπορεί να σκοτωθούμε».
Κείμενο: Π.Γιούλτση
«Δεν είναι τυχαίο ότι, σε αυτό το κτήριο "πρωτοακούμπησαν" όσοι κατέφτασαν στην περιοχή από την Κίο της Μικράς Ασίας. Το παλιό ιπποφορβείο δεν λειτουργούσε. Τοποθετήθηκαν πρόχειρα χωρίσματα και εκεί εγκαταστάθηκε ο πρώτος πυρήνας των προσφύγων έως ότου χτιστούν τα σπίτια τους -ώσπου να γίνει η Νέα Κίος- για να στεγάσει τον πόνο της προσφυγιάς και τις ελπίδες για το μέλλον», λέει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο σημερινός της δήμαρχος, Γιώργος Μανινής.
Το συγκεκριμένο κτήριο έμελλε να σημαδέψει την ιστορία του τόπου. Όπως διηγείται ο γιος του Γεράσιμου Καραμέλη, Τάσος, εκεί φιλοξενήθηκε λίγα χρόνια αργότερα, ο συνεταιρισμός, που δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του πατέρα του.
«Το 1922, που ήρθε ο πατέρας μου σε αυτήν την περιοχή, είχε γράψει στην εφημερίδα, το «Σύνταγμα» ότι, υπάρχουν πολλές μουριές και μπορεί να αναπτυχθεί η γεωργία και η κτηνοτροφία. Η σκέψη ήταν να λειτουργήσει ένα εργοστάσιο, που θα απασχολήσει τους κατοίκους της Νέας Κίου. Η κοινότητα δημιουργήθηκε το 1926 και λίγο αργότερα, ο Γεράσιμος Καραμέλης και άλλοι δύο Ναυπλιώτες έφτιαξαν τον συνεταιρισμό. Το κράτος παραχώρησε το κτήριο του παλιού ιπποφορβείου στον συνεταιρισμό και το 1930 τέθηκε σε λειτουργία το εργοστάσιο κονσερβοποιίας ντομάτας και ντοματοπελτέ με την επωνυμία "Πελαργός"», λέει.
Ο Τάσος Καραμέλης μιλά για την επιτυχία του συνεταιρισμού και του εργοστασίου. Θυμάται ότι εκεί έφταναν μεγάλες ποσότητες λευκοσιδήρου για την κατασκευή των κουτιών που θα γέμιζαν με ντομάτες ή πελτέ και θα προωθούνταν στην πώληση: «Ήμουν πιτσιρίκος και έβλεπα τα καΐκια να φέρνουν λευκοσίδηρο μέχρι το εργοστάσιο. Οι βάρκες έφταναν ως την άκρη του κτηρίου και κουβαλούσαμε τις κούτες στο εσωτερικό του. Μετά το 1940 βελτιώθηκαν οι δρόμοι και έτσι οι μεταφορές έγιναν πιο εύκολες».
Αναφέρεται με θαυμασμό και στις Κιώτισσες προσφυγοπούλες: «Μπορώ να δηλώσω ότι ήταν οι καλύτερες εργάτριες, που είδα σε όλη τη διάρκεια ζωής του "Πελαργού". Διακρίνονταν για την εργατικότητα, την ευγένεια και τον πολιτισμό τους».
Ωστόσο, τα θεμέλια του παλιού ιπποφορβείου και στη συνέχεια εργοστασίου του «Πελαργού» δεν άντεξαν για πολύ ακόμη. Το 1955, το κτήριο καταστράφηκε και στη θέση του δημιουργήθηκε ένα νέο, σύγχρονο εργοστάσιο, που καλύπτει έκταση επτά στρεμμάτων. Ακολούθησαν αρκετά χρόνια σημαντικής παραγωγικής δραστηριότητας, που επεκτάθηκε και σε άλλα προϊόντα, πέραν της ντομάτας. Η ύφεση ήρθε μετά τη δεκαετία του΄90. Ο Τάσος Καραμέλης πούλησε το κτήριο και το 1992 οι μηχανές του «Πελαργού» έπαψαν να λειτουργούν.
Ο χώρος του «ξαναζωντάνεψε» μόλις πριν τρία χρόνια, στις εκδηλώσεις που διοργάνωσε ο δήμος Νέας Κίου, για τη συμπλήρωση 80 χρόνων από την ίδρυσή του. «Η καμινάδα φωτίστηκε, το εργοστάσιο "γέμισε" από κόσμο, εκδηλώσεις πολιτισμού και θεατρικές παραστάσεις. Ήταν η πρώτη ενεργή προσπάθεια της δημοτικής αρχής να αξιοποιήσει τον "Πελαργό" και να δημιουργήσει έναν χώρο πολιτισμού, ένα μικρό Γκάζι, σαν αυτό της Αθήνας», λέει ο δήμαρχος.
Άλλωστε, όπως τονίζει, το ιστορικό φορτίο της Νέας Κίου είναι μεγάλο, καθώς είναι ο μόνος δήμος με προσφυγική καταγωγή σε όλη την Πελοπόννησο. «Οι περισσότερες προσφυγικές περιοχές βρίσκονται στη Βόρεια Ελλάδα και την Αττική. Αυτή την ιδιαιτερότητα παλεύουμε να τη διατηρήσουμε έως σήμερα. Προσπαθούμε μέσα από τις αλησμόνητες πατρίδες της Μικράς Ασίας να βρίσκουμε καθημερινή πηγή έμπνευσης και δημιουργίας», σημειώνει ο κ. Μανινής και τονίζει ότι βρίσκονται σε εξέλιξη οι προσπάθειες εξασφάλισης χρηματοδότησης για την αγορά του χώρου του εργοστασίου του «Πελαργού».
Ο δήμαρχος μιλά με θλίψη για τον θάνατο, πριν από λίγους μήνες, της τελευταίας προσφυγοπούλας από την Κίο της Μικράς Ασίας. «Δυστυχώς, αυτή η γενιά που είχε ζωντανές τις αναμνήσεις, χάθηκε. Τώρα πια, προσπαθούμε να εμπνεύσουμε την ιστορία στους νέους ανθρώπους για να μην κοπεί το νήμα της παράδοσης», λέει και προσθέτει: «Η ιστορία ενός κράτους είναι όπως οι καθρέφτες του αυτοκινήτου. Χωρίς αυτούς οδηγούμε στα τυφλά και μπορεί να σκοτωθούμε».
Κείμενο: Π.Γιούλτση
ΑΠΕ
