Κυριακή 27 Ιουνίου 2010

Κίνηση - Ματ με Πετρέους στον γρίφο του Αφγανιστάν





Τι σηματοδοτεί η αποπομπή του στρατηγού Στάνλεϊ Μακρίσταλ από τον Μπαράκ Ομπάμα

The Economist

«Αυτό που έγινε ήταν αλλαγή προσώπων, όχι αλλαγή στρατηγικής». Με αυτά τα λόγια, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, προσπάθησε να εξηγήσει, την Τετάρτη, μία από τις πιο ριψοκίνδυνες αποφάσεις τής έως τώρα θητείας του, δηλαδή την αποπομπή του στρατηγού Στάνλεϊ Μακρίσταλ και την αντικατάστασή του με τον Ντέιβιντ Πετρέους, στην ηγεσία των αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στο Αφγανιστάν.
Από την προηγούμενη Δευτέρα, που αποκαλύφθηκε ότι ο Μακρίσταλ και οι συνεργάτες του καταφέρθηκαν με ειρωνικά σχόλια εναντίον του κ. Ομπάμα και των επιτελών του, στο περιοδικό Rolling Stone, ο πρόεδρος δέχθηκε πιέσεις, τόσο από την Αριστερά όσο και από τη Δεξιά, ώστε να τον απαλλάξει από καθήκοντά του και να αποκαταστήσει τις σχέσεις μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής εξουσίας, στη σωστή τους βάση.


Τέλεια ευκαιρία

Για ορισμένους στην Αριστερά, η υπόθεση του Μακρίσταλ ήταν η τέλεια ευκαιρία, προκειμένου να απεμπλακεί ο κ. Ομπάμα από την πολιτική κλιμάκωσης που αποφάσισε για το Αφγανιστάν, τον περασμένο χρόνο. Οι επικριτές του προέδρου άλλωστε σημειώνουν ότι οι σημαντικές ενισχύσεις που έστειλε τους τελευταίους μήνες δεν άλλαξαν σημαντικά την εικόνα που επικρατεί στο μέτωπο. Ο κ. Ομπάμα όμως ξεκαθάρισε, όπως είδαμε στην αρχή, ότι δεν αλλάζει στρατηγική και ότι παραμένει αποφασισμένος να κάμψει την αντίσταση των Ταλιμπάν και να ενισχύσει την κυβέρνηση της Καμπούλ. Εξίσου σημαντικό είναι το γεγονός ότι δεν υποβάθμισε τις προοπτικές της αμερικανικής αποστολής στο Αφγανιστάν, διαλέγοντας έναν στρατηγό χαμηλότερης στάθμης από τον Μακρίσταλ, ο οποίος εξάλλου ήταν η δική του πρώτη επιλογή. Αντιθέτως, επέλεξε να δώσει νέα πνοή στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, επιλέγοντας στη θέση του Μακρίσταλ τον πραγματικό ροκ σταρ των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων. Και μολονότι δεν είναι βέβαιο ότι το χάρισμα του στρατηγού Πετρέους θα αποδειχθεί τόσο αποτελεσματικό στο Αφγανιστάν, όσο ήταν και στο Ιράκ, και μόνον ο ορισμός του αρκεί για να αλλάξει την επικοινωνιακή εικόνα του πολέμου.

Δεν πρέπει βέβαια να ξεχνάμε και την πολιτική διάσταση της επιλογής. Τοποθετώντας ένα τόσο γνωστό πρόσωπο στην ηγεσία των δυνάμεων στο Αφγανιστάν, ο κ. Ομπάμα προσπάθησε να δείξει ότι ο πόλεμος δεν είναι αποκλειστικά δική του υπόθεση. Οπως το έθεσε και ένας Αμερικανός αρθρογράφος, «ο Πετρέους ανέλαβε για δεύτερη φορά μέσα σε τρία χρόνια να διασώσει έναν πρόεδρο». Μέχρι τώρα λέγαμε ότι το Αφγανιστάν ήταν ο πόλεμος του Μακρίσταλ. Τώρα είναι ο πόλεμος του Πετρέους. Βέβαια, ο κ. Ομπάμα έχει την τελική ευθύνη για το αποτέλεσμα, αλλά θα κριθεί μαζί με τον στρατηγό Πετρέους. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι πολλοί από τους σφοδρούς επικριτές του προέδρου είναι υποστηρικτές του Πετρέους. Αρα, με την επιλογή του, ο κ. Ομπάμα ενέπλεξε στην επιχείρηση έναν δυνάμει πολιτικό του αντίπαλο. Οι φήμες στην Ουάσιγκτον έλεγαν ότι ο Πετρέους σχεδίαζε να θέσει υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές του 2012. Με την τοποθέτησή του στο Αφγανιστάν, το ενδεχόμενο αυτό απομακρύνεται. Οπως σχολίασε σκωπτικά και η ιστοσελίδα Slate, «ο Πετρέους σίγουρα θα γίνει πρόεδρος τώρα. Πρόεδρος όμως του Αφγανιστάν».

Αβέβαιη η νίκη

Ωστόσο, όσο έξυπνες και αν ήταν οι τακτικές κινήσεις του Ομπάμα, δεν αλλάζουν τη ζοφερή εικόνα που επικρατεί στα πεδία των μαχών, όπου η φονική αποφασιστικότητα των ανταρτών και η ανικανότητα της κυβέρνησης της Καμπούλ καθιστούν την προοπτική της νίκης (όπως και αν την ορίσει κανείς) τουλάχιστον αβέβαιη. Ούτε φυσικά αλλάζει και το γεγονός ότι η ομάδα από το επιτελείο του κ. Ομπάμα που έχει επιφορτιστεί με τη διαχείριση του πολέμου είναι δυσλειτουργική. Και, τέλος, τώρα που ο Πετρέους μετακινήθηκε 1.500 μίλια ανατολικά, τι θα απογίνει το Ιράκ; Με άλλα λόγια, με την απόλυση Μακρίσταλ, ο κ. Ομπάμα απέδειξε ποιος είναι ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων. Η δουλειά του όμως δεν έγινε πιο εύκολη.

Στρατηγός για όλες τις δουλειές


Tου David Ignatius Aρθρογράφου της Washington Post

Ο στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους δεν ανέλαβε τη διοίκηση των στρατευμάτων στο Αφγανιστάν γιατί περιμένει να αποτύχει. Αυτή είναι η πιο τολμηρή έκφανση της απόφασης του προέδρου Ομπάμα: Παρέδωσε την προβληματική εκστρατεία στο Αφγανιστάν στην αρμοδιότητα ενός ανδρός, που είχε την ικανότητα να μετατρέψει μια εμφανή ήττα στο Ιράκ σε σχετική επιτυχία. Ο Ομπάμα «ποντάρισε όλα τα λεφτά του» στον Πετρέους, όπως είχε κάνει και ο πρόεδρος Μπους με τη ριψοκίνδυνη ενίσχυση δυνάμεων στο Ιράκ υπό τη διοίκηση του στρατηγού Πετρέους.

Ενας απλός τρόπος να ερμηνεύσουμε την αλλαγή διοίκησης στο Αφγανιστάν είναι ο εξής: Αν οι Ταλιμπάν πουλούσαν μετοχές, η τιμή τους θα είχε σίγουρα υποχωρήσει μετά την ανακοίνωση της Τετάρτης για αλλαγή διοικητή. Είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς θα μπορέσει ο Πετρέους να επαναφέρει την κατάσταση, αν και όπως τον έχω ακούσει να λέει: «Το θέμα με τους νικητές είναι ότι γνωρίζουν πώς να νικούν».


Ο Πετρέους είναι, μεταξύ άλλων, ο πιο ικανός ένστολος πολιτικός άνδρας που έχω δει. Μέσα σε δύο χρόνια κατάφερε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του προέδρου Ομπάμα, παρά τη στενή σχέση που είχε αποκτήσει με τον Ρεπουμπλικανό προκάτοχό του Τζορτζ Μπους. Πέτυχε μάλιστα τη μετάβαση αυτή πραγματοποιώντας περίτεχνο πολιτικό χορό, χωρίς ωστόσο να ξεχάσει ότι θα μπορούσε να έχει αναδειχθεί σε πραγματικό ροκ σταρ του αμερικανικού στρατού και πόσο φθόνο και τι αισθήματα αδικίας αυτό προκάλεσε μεταξύ των συναδέλφων του. Παρά ταύτα, ο στρατηγός Πετρέους επέλεξε συνειδητά να υπηρετήσει την πολιτική ηγεσία και τον έναν πρόεδρο μετά τον άλλο.

Αν ήμουν ο Πετρέους, θα είχα εξασφαλίσει μια παραχώρηση πριν αναλάβω τη θέση του στρατηγού Μακρίσταλ, ως επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν: ικανό χρόνο για να πετύχω τον στόχο μου. Αυτό σημαίνει μια εύκαμπτη και υπό όρους ερμηνεία του χρονοδιαγράμματος του προέδρου Ομπάμα για σταδιακή απεμπλοκή των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, από τον Ιούλιο του 2011.

Ο Πετρέους προσέφερε προσεκτικά διατυπωμένη και εσκεμμένα ασαφή δήλωση όταν ρωτήθηκε από την Επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων του Κογκρέσου την περασμένη εβδομάδα: «Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τον Ιούλιο του 2011 γι’ αυτό που πραγματικά είναι, η ημερομηνία στην οποία μια διαδικασία ξεκινά, εφόσον έχουν εκπληρωθεί συγκεκριμένοι όροι και όχι η ημερομηνία αποχώρησης αμερικανικών στρατευμάτων». Η κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον συνεχίζει να εμφανίζεται διχασμένη σχετικά με την έννοια της ημερομηνίας αυτής, ενώ αυτό μπορεί να καταστεί το μεγαλύτερο πρόβλημα του Πετρέους.

Ο Πετρέους παρακολούθησε τα προβλήματα του στρατηγού Μακρίσταλ με ανησυχία. Για κάποιον με τόσο οξυμένο πολιτικό αισθητήριο, όπως ο Πετρέους, η θέα του Μακρίσταλ να σκοντάφτει στις δημόσιες δηλώσεις του και να αφήνει τους υφισταμένους του να μιλούν στον δημοσιογράφο του Rolling Stone με λόγια που θα μπορούσαν να θεωρηθούν «στασιαστικά», αποτέλεσε πραγματικό σοκ. Ο Πετρέους, που είναι σαφώς ο πιο προσεκτικός διοικητής σε ό,τι αφορά τα ΜΜΕ, δεν πρόκειται να επαναλάβει το σφάλμα του προκατόχου του.

Ταξίδεψα συχνά με τον Πετρέους τα τελευταία έξι χρόνια σε Ιράκ και Αφγανιστάν. Αυτό που με εντυπωσίασε, εκτός από τη μεγάλη του φιλοδοξία και αποφασιστικότητα, είναι η προθυμία του να πειραματιστεί, ιδιαίτερα όταν τα πράγματα είναι δύσκολα. Για να εκπονήσει τη στρατηγική ενίσχυσης δυνάμεων, ο Πετρέους συγκέντρωσε ομάδα ριζοσπαστών αξιωματικών που συνηθίζουν να σκέφτονται εκτός των συμβάσεων.

Η δημιουργικότητα θα είναι κρίσιμη στην εξέλιξη του πολέμου στο Αφγανιστάν, όπου η στρατηγική του Μακρίσταλ έχει εμφανίσει αδυναμίες. Θα στοιχημάτιζα ότι ο Πετρέους θα δώσει μεγαλύτερη έμφαση στα πειράματα από τη βάση. Ο στρατηγός είναι ιδιαίτερα ικανός στην επικοινωνία και με τις «δύο όχθες», καθησυχάζοντας προέδρους και πρωθυπουργούς, ενώ την ίδια ώρα συναλλάσσεται με φυλάρχους και τοπικούς πολέμαρχους.

Ο Πετρέους είναι επίσης ταλαντούχος διαπραγματευτής, έτοιμος να χρησιμοποιήσει «υπόγειες οδούς» και αφανείς απεσταλμένους για να διατηρεί την επικοινωνία με μεγάλη γκάμα «παικτών». Ενα τέτοιο στρατηγικό πλεονέκτημα λείπει από την πολιτική των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν, ενώ το πλεονέκτημα αυτό θα καταστεί αναγκαίο του χρόνου, όταν οι ΗΠΑ εισέλθουν στο στάδιο των συνομιλιών με τους Ταλιμπάν και τους συμμάχους τους, αναζητώντας συμβιβαστική λύση.

Ο Πετρέους καλείται τώρα να βάλει τάξη μεταξύ των αντικρουόμενων συμφερόντων και προσωπικοτήτων της ομάδας του προέδρου Ομπάμα για το Αφγανιστάν. Ο νέος διοικητής αντιλαμβάνεται επίσης ότι η στρατηγική αυτή πρέπει να συμπεριλαμβάνει και το Πακιστάν, μόνο ικανό να σταματήσει τον ανεφοδιασμό των ανταρτών του Αφγανιστάν στις φυλετικές του περιοχές. Ο στρατηγός διαθέτει, όμως, και ξεκάθαρες επιδιώξεις για το πώς πρέπει να συνεχιστούν οι επιχειρήσεις στην Κανταχάρ, με δυνάμεις των ΗΠΑ και του αφγανικού στρατού να συνεργάζονται σε «κοινούς σταθμούς ασφάλειας» σε όλη την πόλη, όπως έγινε και στη Βαγδάτη την περίοδο της ενίσχυσης δυνάμεων.

Ταξιδεύοντας με τον Πετρέους στο Αφγανιστάν τον περασμένο Οκτώβριο, παρακολούθησα πώς μετέτρεψε μια τυπική επίσκεψη στο χωριό Μπαρακί Μπαράκ σε ουσιαστικό και λεπτομερές μάθημα αντιμετώπισης εξεγέρσεων. Ηπιε το ένα ποτήρι τσάι μετά το άλλο σε βρώμικο κύπελλο, καταβρόχθισε καρβέλια άζυμου ψωμιού και έδωσε στους κατοίκους την απτή αίσθηση ότι ο αμερικανικός στρατός είναι δίπλα τους. Αυτόν τον δημιουργικό, πονηρό και άριστο χειριστή των ΜΜΕ επέλεξε ο Ομπάμα για διοικητή του στο Αφγανιστάν.