Ο αραβικός κόσμος βρίθει ηγετών που πληρούν όλες τις προδιαγραφές για να βρεθούν κάποια στιγμή σε θέση ανάλογη με αυτή του εκδιωχθέντος Μπεν Αλι της Τυνησίας.
Πρόκειται για γηραιούς επικεφαλής, προερχόμενους κατά κύριο λόγο από τις τάξεις του στρατού, πεισματικά προσκολλημένους στην εξουσία για δεκαετίες, επιρρεπείς στις? συνταγματικές μεταρρυθμίσεις και σε ανελεύθερες εκλογικές αναμετρήσεις, που τους επιτρέπουν τη συνεχή επανεκλογή με ποσοστά της τάξης του 90%.
Ενόσω εκείνοι και οι οικογένειές τους -συχνά με την υποστήριξη της Δύσης- απολαμβάνουν την εξουσία, συσσωρεύοντας πλούτο, οι λαοί συσσωρεύουν αγανάκτηση εξαιτίας της διαφθοράς, της ανελευθερίας, της ανεργίας και της ανέχειας, εξωθούμενοι σε εξεγέρσεις που αντλούν έμπνευση από τον ξεσηκωμό των Τυνήσιων.
Χόσνι Μουμπάρακ, Αίγυπτος
Αρνείται να εγκαταλείψει
Σε λίγους μήνες κλείνει τα 83. Η κατάσταση της υγείας του δεν είναι καλή. Βρίσκεται στην εξουσία σχεδόν 30 χρόνια, ωστόσο δεν φαίνεται διατεθειμένος να την εγκαταλείψει. Στις εκλογές του ερχόμενου Σεπτεμβρίου επικρατέστεροι διάδοχοι είναι ο γιος του Γκαμάλ ή ο... ίδιος ο Μουμπάρακ, ο οποίος δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα.
Η προοπτική συνέχισης της δυναστείας μόνο ευχάριστη δεν είναι για τον λαό, που δεν αρκείται στις γενικές υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις και ζητά άμεσα αλλαγή, περισσότερη ελευθερία και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης.
Το ένα πέμπτο του πληθυσμού ζει με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα και πολλοί έχουν πληγεί από την εκτόξευση των τιμών σε βασικά αγαθά, όπως το ρύζι και το ψωμί.
Διόλου τυχαίο, λοιπόν, το σύνθημα Αιγυπτίων ακτιβιστών μετά τη φυγή του Τυνήσιου προέδρου: «Μπεν Αλι πες στον Μουμπάρακ ότι τον περιμένει και εκείνον ένα αεροπλάνο».
Αμπ. Μπουντεφλίκα, Αλγερία
Εσπευσε να ρίξει τις τιμές
Ο φίλος του Μπεν Αλι, ο 74χρονος Αμπντελαζίζ Μπουντεφλίκα, είναι πρόεδρος της Αλγερίας από το 1999. Επανεξελέγη τον Απρίλιο του 2009 με ποσοστό 90,25%, παρά το ευρύ μποϊκοτάζ. Η υγεία του παραμένει «κρατικό μυστικό» και πλέον πολλοί Αλγερινοί αναρωτιούνται κατά πόσο ο κουρασμένος 74χρονος είναι σε θέση να λαμβάνει αποφάσεις και να κυβερνά αποτελεσματικά μια χώρα που βράζει.
Από τον ενεργειακό πλούτο της Αλγερίας επωφελούνται λίγοι, άλλωστε το 23% των κατοίκων ζει κάτω από το όριο της φτώχειας.
Το κόστος ζωής έχει εκτοξευτεί, ο πληθωρισμός καλπάζει και η ανεργία είναι πολύ υψηλή, ειδικά μεταξύ των νέων πτυχιούχων (το 75% του πληθυσμού είναι κάτω των 30 ετών).
Ο λαός ζητά περισσότερη ελευθερία και νέες θέσεις εργασίας. Ο Μπουντεφλίκα επιχείρησε να εκτονώσει την κατάσταση, ρίχνοντας τις τιμές των βασικών αγαθών, όπως το λάδι, το αλεύρι και η ζάχαρη, που έγιναν αφορμή για τις πρόσφατες εξεγέρσεις, ώστε να αγοράσει χρόνο και να περάσει το μήνυμα ότι στην Αλγερία ο ξεσηκωμός δεν είχε πολιτικό χαρακτήρα.
Μουαμάρ Καντάφι, Λιβύη
Θυμωμένος με την εξέγερση
Από τις πιο γραφικές φιγούρες του αραβικού κόσμου, ο 68χρονος ηγέτης της Λιβύης ήταν από τους πρώτους που αντέδρασε με έκδηλο εκνευρισμό στον ξεσηκωμό των Τυνησίων, καταδικάζοντας τα γεγονότα και παράλληλα διερωτώμενος: «Προς τι όλη η φασαρία; Για να φύγει ο Μπεν Αλι; Δεν σας είπε ότι θα αποχωρήσει σε τρία χρόνια;».
Εχοντας ήδη συμπληρώσει 41 έτη στην εξουσία, ο συνταγματάρχης, πρώην μαύρο πρόβατο και νυν σημαίνων συνεργάτης της Δύσης, ηγείται μιας πλούσιας σε πετρελαϊκά αποθέματα χώρας, όπου η δύναμη βρίσκεται ακόμη στα χέρια λίγων και οι υποσχέσεις για μοίρασμα του πλούτου στον λαό δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί.
Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η ανεργία κυμαίνεται στο 20%, αλλά ενδέχεται να φτάνει ακόμη και 30%. Την ίδια ώρα ο Καντάφι ξοδεύει εκατομμύρια για την ικανοποίηση ακριβών γούστων, όπως η ανέγερση δεκάδων παλατιών ή η εξαγορά μεριδίου στην ποδοσφαιρική ομάδα Γιουβέντους, ενώ ο γιος του για διοργάνωση πάρτι προς τιμήν του βομβιστή του Λόκερμπι.
Αλι Αμπντουλάχ Σάλεχ, Υεμένη
«Οικογενειακή επιχείρηση»
Βρίσκεται στην εξουσία επί 32 χρόνια. Το 2006 ο προερχόμενος από τις τάξεις του στρατού Αλι Αμπντουλάχ Σάλεχ επανεξελέγη για μια 7ετή θητεία.
Οπως επισημαίνει αναλυτής στους «New York Times», την τελευταία διετία ο Σάλεχ ασχολείται λιγότερο με τα ποικίλα προβλήματα της χώρας (Αλ Κάιντα, φυλετική αναταραχή στον Βορρά, αποσχιστικό κίνημα στον Νότο) και περισσότερο με την εδραίωση της εξουσίας του ίδιου αλλά και της οικογένειάς του.
Ευελπιστεί μάλιστα ότι θα τον διαδεχθεί ο γιος του και τοποθετεί σε νευραλγικές θέσεις συγγενείς του, ενισχύοντας την αίσθηση ότι η Υεμένη είναι κάτι σαν οικογενειακή επιχείρηση.
Μεγάλη πρόκληση παραμένει η ανέχεια, αφού η Υεμένη θεωρείται η πιο φτωχή αραβική χώρα, με 47% του πληθυσμού να διαβιοί κάτω από το όριο της φτώχειας. Αυτό δεν εμπόδισε τον Σάλεχ να εγκαινιάσει το 2008 πολυτελές τζαμί που κόστισε 60 εκατ. δολάρια, προκαλώντας την οργή του λαού.
Το ζεύγος
Εφυγαν από την Τύνιδα με 5 δισ. €
Οταν ανέλαβε την εξουσία, το 1987, πολλοί τον θεώρησαν σωτήρα της χώρας. Γρήγορα, ωστόσο, φάνηκε ότι ο «σωτήρας» έβαζε πλώρη για να μετατραπεί σε τύραννο, με όπλα τις πελατειακές σχέσεις, τον εκφοβισμό και τη συστηματική καταστολή των ελευθεριών.
Τα μέλη της οικογένειας του 74χρονου Μπεν Αλι και κυρίως της 53χρονης νεόπλουτης συζύγου του, Λεϊλά Τραμπελζί, απέκτησαν έλεγχο όλων των τομέων, από τα ακίνητα, τον τουρισμό και τις μεταφορές μέχρι τις τράπεζες και τα μίντια, εκτοπίζοντας όλους τους αντιπάλους. Μοιραία, λοιπόν, η επένδυση στην Τυνησία έγινε ταυτόσημη με την «επένδυση» στη «βασιλική» οικογένεια.
Δεν είναι τυχαίο ότι η φαμίλια της Λεϊλά -η οποία έχει δέκα αδέρφια- χαρακτηρίζεται ως μια συμμορία που έχει πλέξει έναν δαιδαλώδη ιστό, κατατρώγοντας τον πλούτο της χώρας, προκειμένου να χτίσει τη δική της αυτοκρατορία. Η επιρρεπής στην πολυτέλεια πρώην «πρώτη κυρία», που λέγεται ότι εγκατέλειψε την πατρίδα της με 1,5 τόνο χρυσό στις... αποσκευές της, έγινε η πιο μισητή γυναίκα της Τυνησίας, με τον βουτηγμένο στη διαφθορά αδερφό της, Μπελασέν, να διεκδικεί τον τίτλο του «αρχιμαφιόζου», έχοντας στην κατοχή του μια αεροπορική εταιρεία, ξενοδοχεία, εργοστάσια, τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό σταθμό.
Στα κατορθώματα της φαμίλιας συμπεριλαμβάνεται ακόμη και η κλοπή πολυτελούς σκάφους Γάλλου τραπεζίτη, το 2006, στην οποία εμπλέκεται ο «πλέιμποϊ» ανιψιός της Λεϊλά, Ιμέντ. Η περιουσία του πρώην προεδρικού ζεύγους εκτιμάται ότι ανέρχεται στα 5 δισ. ευρώ.
Σλιμ Αμαμου
Ενας μπλόγκερ γεφυρώνει το χάσμα λαού - κυβέρνησης
Από αντικαθεστωτικός... καθεστωτικός μέσα σε μόλις λίγα 24ωρα. Στις 6 του Γενάρη, ο Σλιμ Αμάμου βρισκόταν άυπνος και σιδηροδέσμιος σε ένα κρατητήριο του υπ. Εσωτερικών στην Τύνιδα. Κατηγορούνταν για σειρά «επιθέσεων» ενάντια σε κυβερνητικούς ιστοχώρους.
Στις 17 του Γενάρη, λιγότερες από δύο εβδομάδες μετά, ακριβώς ο ίδιος άνθρωπος ορκιζόταν υφυπουργός Nεολαίας και Aθλησης της νέας μεταβατικής κυβέρνησης, μετά την άτακτη φυγή του δικτάτορα Μπεν Αλι.
Η αστραπιαία μετάβαση του Αμάμου από τις τάξεις των εξεγερμένων σε αυτές των κυβερνώντων αντικατοπτρίζει τόσο την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού προς το δημοκρατικότερο όσο και τον καθοριστικό ρόλο που διαδραμάτισαν τα διαδικτυακά μέσα στην ανατροπή του παλαιού καθεστώτος.
Ιδιοκτήτης μιας μικρής εταιρείας λογισμικού και μέλος της Διεθνούς του «Κόμματος των Πειρατών» (ενός πολιτικού κινήματος με θέσεις κατά της λογοκρισίας και της πνευματικής ιδιοκτησίας), ο ιντερνετικός ακτιβιστής μαχόταν από τα «χαρακώματα» του Διαδικτύου, ήδη από τα τέλη του 2009, ενάντια στο καθεστώς του Μπεν Αλι, αξιοποιώντας όλα τα ψηφιακά «όπλα» που είχε στη διάθεσή του.
Οταν άρχισαν να ξεσπούν ταραχές, στα τέλη του Δεκέμβρη, ο Αμάμου συνέχισε να κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα: να ρίχνει ψηφιακό «λάδι» στη φωτιά της εξέγερσης, δημοσιοποιώντας στο Διαδίκτυο (σε ιστότοπους όπως το Facebook, το YouTube και το Twitter) ειδήσεις και ερασιτεχνικά βίντεο από τις ταραχές.
Η κυβέρνηση προσπάθησε να απαντήσει μπλοκάροντας την πρόσβαση σε «ενοχλητικές» ιστοσελίδες. Ωστόσο, η διεθνής ιντερνετική κοινότητα βγήκε στην αντεπίθεση με πολιορκητικό κριό την επονομαζόμενη «Επιχείρηση Τυνησία» (ο λόγος για έναν συντονισμένο «βομβαρδισμό» κυβερνητικών ιστοχώρων από χάκερ της ομάδας «Anonymous»).
Οι Αρχές θεώρησαν πως ο Αμάμου είχε συμμετάσχει στην εν λόγω επίθεση και τον έστειλαν στη φυλακή. «Με κράτησαν άυπνο και αλυσοδεμένο σε μια καρέκλα για 5 ημέρες», καταγγέλλει ο Τυνήσιος, ο οποίος είχε ξανασυλληφθεί τον περασμένο Μάιο, στο πλαίσιο διαδήλωσης ενάντια στη λογοκρισία.
Συγκρατημένος
Πίσω στο παρόν, ο Σλιμ πλέον είναι υπουργός. Σε αντίθεση με άλλα κυβερνητικά στελέχη, αυτός δεν επιθυμεί την άμεση ρήξη με τους εκπροσώπους του παλαιού καθεστώτος. «Δεν γίνεται όλοι οι υπουργοί να είναι πρωτάρηδες όπως εγώ, ούτε μπορούμε να ξεφορτωθούμε έτσι ξαφνικά τα 3 εκατ. μέλη του RCD», σχολιάζει χαρακτηριστικά.
Ο ίδιος, πάντως, φέρεται να είχε την πρώτη του διαφωνία με την «παλαιά φρουρά», όταν προσήλθε στην τελετή της ορκωμοσίας χωρίς γραβάτα. Οσο για το διάστημα έως τις εκλογές, ο Αμάμου δηλώνει πως θα είναι τα μάτια και τα αυτιά της αντιπολίτευσης μέσα στην κυβέρνηση.
Ωστόσο, δεν ήταν λίγοι όσοι έσπευσαν να αποκηρύξουν την υπουργοποίηση του πρώην αντικαθεστωτικού μπλόγκερ ως «στάχτη στα μάτια των νέων».
Λάρμπι Σαντίκι
«Μετά την εξέγερση η χώρα δεν γυρίζει πίσω»
Καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του βρετανικού πανεπιστημίου του Εξετερ, με ειδίκευση στα του αραβικού κόσμου, συγγραφέας, καθώς και πολιτικός αναλυτής των ειδησεογραφικών δικτύων «Al Jazeera» και «BBC», ο Λάρμπι Σαντίκι απαντά στις ερωτήσεις του «Εθνους της Κυριακής» αναφορικά με το μέλλον της Τυνησίας.
Πόσο σημαντικοί είναι για την Τυνησία οι επόμενοι μήνες έως τις εκλογές;
Η συγκεκριμένη περίοδος είναι σημαντική για μια σειρά από λόγους: 1) Ολα τα πολιτικά κόμματα θα κληθούν να βρουν κοινά σημεία σύγκλισης. 2) Οι εκπρόσωποι του παλαιού καθεστώτος (του κόμματος CDR) θα αναγκαστούν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα και να απαρνηθούν (στη θεωρία έστω) κάθε σχέση με το παρελθόν. 3) Τα κόμματα θα χρειαστεί να συμφωνήσουν σε μία μεταβατική ατζέντα (υιοθέτηση νέου συντάγματος, σύσταση επιτροπών διαφάνειας). 4) Eάν δεν γίνουν τα παραπάνω, υπάρχει κίνδυνος να χρειαστεί να επέμβει ο στρατός στην πολιτική, ενδεχόμενο το οποίο απεύχομαι.
Τώρα που ο Μπεν Αλι έφυγε, ποιες είναι οι μεγαλύτερες πολιτικοκοινωνικές προκλήσεις;
Η κυριαρχία πρέπει να περιέλθει στα χέρια του λαού, η εξέγερση του οποίου προκάλεσε ένα πολιτικό τσουνάμι όχι μόνο στην Τυνησία αλλά και σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Τα πολιτικά κόμματα, αν και προσηλωμένα στο μοίρασμα της κυβερνητικής πίτας, δεν πρέπει να παραβλέψουν παραμέτρους όπως η λήψη μέτρων κοινωνικής πρόνοιας, η δίκαιη κατανομή του πλούτου και η προώθηση ενός βιώσιμου προγράμματος ανάπτυξης, ιδιαίτερα προς όφελος των 300.000 πτυχιούχων της χώρας, που είναι επί του παρόντος άνεργοι.
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;
Αναμφίβολα, πλέον δεν υπάρχει επιστροφή. Το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν πάντα ο εκδιωγμένος πρόεδρος, οι συνεργάτες του και οι συγγενείς του, οι οποίοι συγκέντρωναν πλούτη και ενίσχυαν την αστυνόμευση (μια χώρα 10 εκατ. κατοίκων είχε φτάσει στο σημείο να έχει 200.000 αστυνομικούς). Σας υπενθυμίζω πως η Τυνησία ήταν η πρώτη χώρα στον μουσουλμανικό και αραβικό κόσμο που ψήφισε το δικό της σύνταγμα (τα έτη 1857 και 1861).
Θεωρείτε ότι θα υπάρξει ένα ντόμινο εξεγέρσεων στην περιοχή;
Θα υπάρξουν ταραχές και διαδηλώσεις, αλλά όσα συνέβησαν δεν πρόκειται να επαναληφθούν. Η επονομαζόμενη τυνησιακή «γενιά του Facebook» είναι ένας από τους πιο συνειδητοποιημένους, πολύγλωσσους και πολιτικοποιημένους πληθυσμούς νέων της περιοχής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός πως η Τυνησία γειτνιάζει στην Ευρώπη και στις πολιτικές και τεχνολογικές εξελίξεις της Δύσης. Αλλωστε, περίπου το 10% των Τυνήσιων εργάζεται και ζει εκεί.
Ταουφίκ Μπεν Μπρικ
Ο «ενοχλητικός» δημοσιογράφος που θέλει να γίνει πρόεδρος
«Εχω ένα όνειρο: να γίνω ο πρώτος Αραβας πρόεδρος που θα εκλεγεί δημοκρατικά. Γι’ αυτό δουλεύω εδώ και 20 χρόνια», δήλωνε πριν από την ανατροπή του Μπεν Αλί, ο Ταουφίκ Μπεν Μπρικ.
Τώρα ο 50χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας ανακοίνωσε επισήμως την πρόθεσή του να θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία της Τυνησίας, θεωρώντας τον εαυτό του φαβορί, αφού όπως υποστηρίζει ξεχωρίζει μεταξύ των αντιφρονούντων ως το πρόσωπο που ενόχλησε περισσότερο τον εκδιωχθέντα πρόεδρο της Τυνησίας.
Είναι αλήθεια ότι ο Μπρικ έχει αναδειχθεί σε έναν από τους πιο γνωστούς πολέμιους του Μπεν Αλί. Από τον Νοέμβριο του 2009 έως τον Απρίλιο του 2010 παρέμεινε στη φυλακή κατηγορούμενος για επίθεση εναντίον μιας γυναίκας, μια υπόθεση που θεωρήθηκε στημένη με στόχο την τιμωρία του. «Είκοσι τρία χρόνια, φθάνει πια», γράφει τώρα ο Μπρικ, καλώντας τον λαό να μη χάσει την ευκαιρία να απαλλαγεί όχι μόνο από τον Αλί αλλά και από το «άντρο όλων των κακών», το κόμμα-κράτος RCD και τα πιόνια του, που επί δεκαετίες λυμαίνονται τη χώρα και τώρα θα προσπαθήσουν να κλέψουν το όνειρό της.
ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΑΓΙΑ - ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΦΙΔΑΣ
ΕΘΝΟΣ
